uprawa warzyw
Zapomniana salsefia – uprawa i właściwości prozdrowotne
Salsefia jest warzywem sezonu jesiennego i zimowego. Jej jadalne korzenie mogą być przeznaczone bezpośrednio na rynek warzywny lub do przechowywania przez okres zimowy i w celu wzbogacenia asortymentu świeżych warzyw wczesną wiosną. Salsefia to warzywo korzeniowe, o którym mało kto wie. Szkoda, bo mogłaby zagościć w naszej kuchni i w jadłospisie już na stałe. Jakie są metody uprawy? Jak jeść salsefię?
Salsefia (Tragopogon porrifolius L.) należy do botanicznej rodziny astrowatych (Asteraceae), która kojarzy się nam z roślinami ozdobnymi. Nazywana jest owsianymi korzonkami, białą salsefią bądź kozibrodem porolistnym. Potocznie jest także nazywana szparagami dla biedaków. Ta nazwa związana jest z tym, że jest łatwo dostępna w jej naturalnym środowisku. Często mylona jest ze skorzonerą.
Skąd pochodzi salsefia (Kozibród porolistny)?
Roślina ta pochodzi ze środkowych i wschodnich regionów basenu Morza Śródziemnego i z Azji Mniejszej. Algieria, Tunezja, Maroko i Europa Południowa to rejony, gdzie występuje ona w stanie dzikim. Spożywana już przez starożytnych Greków i Rzymian. Za pośrednictwem legionów rzymskich zawędrowała do Europy Środkowej. W Europie pojawiła się wcześniej niż skorzonera, ponieważ zaczęto ja uprawiać już na przełomie XV i XVI wieku. Traktowana była także jako roślina lecznicza i uprawiano ją w ogrodach aptecznych. W Polsce zaczęto ja uprawiać w XVI wieku. Salsefia w naszym kraju uprawiana jest wyłącznie amatorsko. Zasługuje jednak na większe rozpowszechnienie, m.in. z uwagi na wysokie właściwości dietetyczne i odżywcze. W krajach Europy Zachodniej coraz bardziej wzrasta zainteresowanie uprawą warzyw korzeniowych, w tym salsefią w gospodarstwach ekologicznych.
- Jaka jest wartość odżywcza i właściwości prozdrowotne salsefii?
- Salsefia a skorzonera - czym się różnią?
- Jakie są metody uprawy i pielęgnacja salsefii (kozibrodu porolistnego)?
- Przepisy - co można zrobić z salsefii?
Skorzonera – ciekawa, ale zapomniana roślina warzywna
W Polsce skorzonera znana była już na przełomie XVI i XVII wieku, jednak z czasem odeszła w zapomnienie. Obecnie mała popularność tej rośliny jest spowodowana brakiem wiedzy na temat jej wartości odżywczej, sposobów przyrządzania, kłopotliwego zbioru oraz szybkiej utraty zdolności kiełkowania nasion. Ze względu na wysoką wartość biologiczną i możliwość zwiększenia asortymentu świeżych warzyw zimą i wczesną wiosną warto poznać to cenne warzywo.
Skorzonera jest byliną, która w uprawie traktowana jest jako roślina dwuletnia. W pierwszym roku wytwarza długi, cylindryczny korzeń spichrzowy i rozetę wydłużonych, soczystych, dość szerokich, lancetowatych liści. Natomiast w drugim roku kwitnie i owocuje. Pędy kwiatostanowe dorastają do wysokości 30–125 cm. Kwiaty języczkowe, intensywnie żółte, pachnące wanilią są zebrane w koszyczki i kwitną od maja do lipca. Skorzonera jest rośliną skłonną do pośpiechowatości, dlatego często zakwita już w pierwszym roku uprawy. Jednak to zjawisko nie wpływa negatywnie na wielkość i jakość plonu, gdyż po wycięciu pędów kwiatostanowych, już po dwóch tygodniach, w korzeniach zanika wytworzona tkanka włóknista i znowu jest smaczna i jadalna. Pod tym względem skorzonera stanowi wyjątek wśród warzyw korzeniowych, gdyż u pozostałych gatunków z tej rodziny wytworzenie pędów kwiatostanowych jest jednoznaczne z utratą przydatności do konsumpcji.
Korzeń spichrzowy, który jest plonem skorzonery, ma długość 25–30 cm, jest tępo zakończony, a jego średnica osiąga 3–4 cm. Skórka może być ciemnobrunatna albo prawie czarna, natomiast miąższ korzenia jest mlecznobiały. Korzeń skorzonery ma dużą skłonność do rozwidlania się, jest też bardzo łamliwy i kruchy. Z uszkodzeń bardzo szybko wypływa mleczny sok, co w rezultacie powoduje więdnięcie roślin i korzenia, a w rezultacie utratę przydatności do spożycia.
- Jakie jest wartość odżywcza skorzonery i jej właściwości prozdrowotne?
- Jakie są wymagania klimatyczne i glebowe skorzonery?
- Jakie są metody uprawy skorzonery i zabiegi pielęgnacyjne?
Czarna rzodkiew (czarna rzepa) roślina o cennych właściwościach
Rzodkiew ( Raphanus sativus var. niger ) to roślina, która znana była już w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. W Polsce pierwsze wzmianki dotyczące tego warzywa pochodzą z XIV i XV wieku. Rzodkiew jest uprawiana na niewielką skalę przeważnie w ogródkach przydomowych i działkowych. Warto jednak ją rozpowszechniać. Zaletą tej rośliny jest łatwość uprawy oraz dużo wyższa, w porównaniu z rzodkiewką, wartość odżywcza i dietetyczna, a także walory smakowe. Co jeszcze trzeba wiedzieć o uprawie czarnej rzepy?
Pod względem botanicznym czarna rzodkiew jest bardzo podobna do rzodkiewki, należy do rodziny warzyw kapustowatych. Wczesne odmiany rzodkwi osiągają dojrzałość zbiorczą po 40–50 dniach i są roślinami jednorocznymi. Wysiane dość wcześnie mogą zakwitnąć i wydać nasiona jeszcze w tym samym sezonie wegetacyjnym. Późne odmiany osiągają dojrzałość zbiorczą po 90–100 dniach, są roślinami dwuletnimi i w celu produkcji nasion muszą być przechowywane przez zimę. System korzeniowy tego warzywa jest silnie rozgałęziony. Składa się z licznych cienkich korzeni wrastających w glebę na głębokość około 1 m. Długie liście (u niektórych odmian dochodzące do 40 cm długości) tworzą mniej lub bardziej wzniesioną, dość dużą rozetę. Kwiatostan groniasty osiąga wysokość do 1 m. Kwiaty są koloru białego, bladoróżowego lub bladofioletowego. Owocem jest wielonasienna łuszczyna, w której znajdują się nasiona otoczone watowatą masą. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez okres 4–5 lat.
- Jakie są wartości odżywcze i dietetyczne czarnej rzepy?
- Jak zbierać i przechowywać czarną rzodkiew?
- Czy czarna rzodkiew ma wysokie wymagania glebowe?
Uprawa sałaty łodygowej (głąbików) – metody oraz zabiegi pielęgnacyjne
Mała znana i nietypowa sałata to właśnie sałata łodygowa. Inaczej nazywana jest sałatą szparagową lub głąbikami krakowskimi ( Lactuca sativa L.var. augustana Hort. ex. L.H.Bailey). Różni się znacznie od innych form użytkowych sałaty. Trwają obecnie próby przywrócenia głąbika do uprawy na większą skalę w okolicach Krakowa. Zapomniana sałata wraca właśnie do łask i lokalnej gastronomii dzięki projektowi Slow Food-CE i staraniom miasta Krakowa. Najlepiej uprawiać ją wczesną wiosną lub jesienią w pierwszym, ewentualnie w drugim roku po oborniku. Jakie są metody uprawy oraz zabiegi pielęgnacyjne w uprawie głąbików?
Roślina pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego od tego samego dzikiego przodka, co odmiany botaniczne sałaty siewnej. Nazwa głąbiki krakowskie wynika z faktu, że w latach 30–50 XX wieku była bardzo popularna i często uprawiana w rejonie Krakowa. Po staropolsku głąbiki nazywano też łoczygą. W V wieku naszej ery głąbiki dotarły do Chin, gdzie zdobyły bardzo duże uznanie. Obecnie są one tam bardziej popularne niż inne odmiany sałaty botanicznej.
W Polsce jest to roślina wybitnie amatorska, a uprawa jej jest bardzo mało rozpowszechniona. Informacja ważna dla amatorów borykających się z małą powierzchnią uprawową jest taka, że sałatę łodygową można uprawiać w donicach na balkonie bądź tarasie.
Sałata łodygowa w pierwszej fazie wzrostu wytwarza tuż przy ziemi rozetę wąskich liści. Następnie stosunkowo szybko wybija w pęd. Ten wydłużony i mięsisty pęd o średnicy do 4 cm i wysokości 20–60 cm (w zależności od odmiany) stanowi główną część użytkową warzywa, w górnej części rozgałęzia się i zakwita.
Częścią jadalną mogą być liście, lecz przede wszystkim nierozgałęzione dolne części pędów zebrane przed zdrewnieniem, czyli najpóźniej w czasie formowania się na roślinie pączków kwiatowych. Pędy zebrane później, drewnieją i stają się niesmaczne.
Kwiaty sałaty łodygowej są niewielkie i żółte, a nasionka to szare niełupki wyposażone w aparat lotny. W 1 g znajduje się od 800 do 1300 sztuk nasion.
- Jaka jest wartość odżywcza sałaty łodygowej?
- Jakie są wymagania klimatyczne dla sałaty (inne nazwy: szparagowej lub głąbików krakowskich)?
- Jak nawozy mineralne stosować?
