Opakowania do żywności - mikroplastik i zagrożenia z nim związane

Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 10/2011 dotyczące materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością określa, że substancje o masie cząsteczkowej powyżej 1000 Da nie są wchłaniane przez organizm. Istnieje jednak potencjalne zagrożenie dla zdrowia związane z nieprzereagowanymi monomerami i dodatkami, które mogą migrować z materiału do żywności. Zgodnie z tym rozporządzeniem, substancje uwalniane z materiałów nie mogą wpływać negatywnie na cechy organoleptyczne żywności i muszą spełniać określone limity migracji globalnej i specyficznej. Migracja globalna odnosi się do całkowitej masy substancji uwolnionych z produktu do płynów imitujących żywność, z limitem wynoszącym 10 mg na 1 dm². Migracja specyficzna dotyczy natomiast uwalniania poszczególnych substancji z wyrobu do płynów modelowych w warunkach testowych. Dla wybranych pierwiastków w wyrobach z tworzyw sztucznych ustalono limity migracji specyficznej: dla baru (Ba) do 1 mg/kg, kobaltu (Co) do 0,05 mg/kg, miedzi (Cu) do 5 mg/kg, żelaza (Fe) do 48 mg/kg, litu (Li) do 0,6 mg/kg, manganu (Mn) do 0,6 mg/kg oraz cynku (Zn) do 25 mg/kg.

Czytaj więcej:

• Czy oznakowanie Nutri-Score wprowadza w błąd

Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji Europejskiej nr 10/2011 ocena ryzyka związanego z substancjami uwalnianymi z opakowań musi brać pod uwagę nie tylko same substancje, ale również ich produkty rozkładu, które mogą powstać w wyniku ich zamierzonego użycia. W związku z tym, wtórne mikroplastiki (MP), tworzące się w wyniku degradacji opakowań plastikowych w środowisku, są wyłączone z zakresu tego rozporządzenia.

Każdy typ polimeru ma swoje unikalne właściwości, co przekłada się na jego różne zastosowania. Polietylen (PE) jest głownie wykorzystywany do produkcji folii i toreb. Butelki na wodę zazwyczaj wykonuje się z PET, a zakrętki z polipropylenu (PP). Badania wykazały, że większość mikroplastikow (MP) uwolnionych z plastikowych butelek to PET (84%) i PP (7%), podczas gdy w wodzie z kartonów po napojach dominują inne MP, takie jak PE, co wynika z faktu, że kartony pokryte są od wewnątrz folią PE. W obu przypadkach wielkość cząstek jest mniejsza niż 20 μm.

Polistyren (PS), najczęściej występujący w formie spienionej, dawniej był używany do produkcji jednorazowych opakowań do żywności o właściwościach termoizolacyjnych. Jednak zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/904, obieg pojemników na żywność i napoje wykonanych z ekspandowanego PS został ograniczony od 2021 roku.

Badania oceniają, że obecnie w oceanach znajduje się około 5,25 biliona sztuk plastiku. Rosnąca liczba tworzyw sztucznych w oceanach może prowadzić do zwiększenia interakcji z wpływem na morskie gatunki. Rozumienie dokładnych mechanizmów, które dotyczą losów mikroplastików, jest stopniowo udoskonalane dzięki postępowi badań w tej dziedzinie. Chociaż mikroplastiki są powszechnie rozpowszechnione w środowiskach wodnych, brakuje wciąż wystarczających danych na temat tego, jak mikroplastik wpływa na spożycie przez wyższe ryby drapieżne.

Oprócz dążenia do lepszego zrozumienia roli mikroplastikow w środowiskach wodnych, prowadzone są liczne badania nad poważnymi skutkami mikroplastików dla środowiska, w tym szkody wyrządzone ekosystemom i zdrowiu ludzkiemu. Mikroplastiki w środowisku morskim charakteryzują się trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi i zwiększoną powierzchnią, co umożliwia ich transport poprzez adsorpcję przez organizmy żywe. W tym kontekście istnieje potrzeba ustalenia systematycznych protokołów analiz jakościowych i ilościowych mikroplastikow, zgodnie z normami i zasadami środowiskowej chemii analitycznej.

Mikroplastiki (MP) mogą służyć jako wskaźniki rożnych toksycznych zanieczyszczeń w środowisku morskim, w tym jonów metali. Przeprowadzone badania skupiły się na charakterystyce adsorpcji jonów metali na MP, podczas gdy proces desorpcji jonów metali z MP w rożnych środowiskach morskich pozostaje w dużej mierze niezbadany. Mikroplastiki mogą również wskazywać na obecność metali, antybiotyków, toksycznych chemikaliów i bakterii chorobotwórczych. Szczególną uwagę zwraca się na bruzdnicowce tworzące szkodliwe zakwity glonów (HAB) na kontynentach, które przez wody balastowe mogą stać się „gorącymi punktami” do rozwoju i rozprzestrzeniania się wielu ludzkich patogenów odpornych na leki poprzez mechanizmy współselekcji.

Czytaj więcej:

• Odpady w gospodarstwie rolnym – jak je zagospodarować

Jeśli chodzi o biologiczne skutki zanieczyszczenia mikroplastikami w środowiskach morskich, istnieją dowody na to, że MP w ekosystemach wodnych są traktowane jako wskaźniki hydrofobowych zanieczyszczeń organicznych i antybiotyków. MP adsorbujące antybiotyki mogą powodować ich rozprzestrzenianie się na duże odległości, co może prowadzić do ich przedostania się do łańcucha pokarmowego. Dlatego MP, jako nośniki substancji chemicznych, antybiotyków i metali ciężkich, mogą ostatecznie osadzać się i gromadzić w glebie, osadach morskich i słodkowodnych, stając się szkodliwymi dla organizmów oraz zakaźnymi dla miejskich terenów podmokłych i użytkowania gruntów miejskich

Mikroplastiki (MP) wykazują tendencję do utrzymywania wysokiej zdolności adsorpcji szkodliwych substancji, co jest kluczowym aspektem badanym w kontekście ich roli w środowisku morskim i powodowanej przez nie toksyczności. W związku z tym wyniki takich badań mogą przyczynić się do poszerzenia wiedzy na temat funkcji i skutków zanieczyszczenia mikroplastikami oraz wspierać rozwój odpowiednich przepisów regulacyjnych.

Na całym świecie wdrożono różnorodne dokumenty strategiczne, procedury krajowe i prawne w celu oceny emisji zanieczyszczeń chemicznych. Do tych należą międzynarodowe traktaty, takie jak Protokół Montrealski, Konwencja Sztokholmska i Konwencja z Minamaty. Zanieczyszczenia chemiczne są regularnie charakteryzowane, oceniane i kontrolowane pod kątem ich trwałości, potencjału bioakumulacji i toksyczności. W przypadku mikroplastików, problematyczna jest ich złożona natura, jako mieszanki rożnych polimerów, dodatków chemicznych, adsorbowanych substancji organicznych i żywych organizmów.