Walka z oszustwami w łańcuchu rolno-spożywczym

Oszustwa te mogą przybierać rożne formy, takie jak dodawanie niezadeklarowanych substancji do żywności, sprzedaż produktów o niższej jakości pod pozorem wyższej, czy manipulowanie datami przydatności. Takie działania, chodź z pozoru może się wydawać, że nieznaczące, prowadzą do poważnych naruszeń standardów bezpieczeństwa żywności i wprowadzać dezinformację na rynku.

Jednym z najpoważniejszych aspektów oszustw w łańcuchu rolno-spożywczym jest ich wpływ na zdrowie publiczne. Dodawanie nielegalnych substancji lub używanie niedeklarowanych alergenów może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia konsumentów. W ekstremalnych przypadkach, takie oszustwa mogą prowadzić do zatruć pokarmowych, reakcji alergicznych, a nawet chronicznych problemów zdrowotnych.

Oszustwa wywierają również wpływ na gospodarkę. Niesprawiedliwa konkurencja, spowodowana sprzedażą fałszywych lub podrabianych produktów, szkodzi uczciwym producentom i sprzedawcom, którzy przestrzegają standardów jakości i bezpieczeństwa. Ponadto, koszty zwalczania oszustw i kontroli jakości produktów znacząco obciążają gospodarkę.

Nie można także lekceważyć wpływu oszustw na reputację całej branży rolno-spożywczej. Pojawiające się skandale związane z oszustwami mogą prowadzić do utraty zaufania konsumentów, co ma długotrwałe skutki dla całego sektora. Odbudowanie zaufania jest procesem długotrwałym i wymaga znaczących wysiłków ze strony całej branży.

Problem oszustw w łańcuchu rolno-spożywczym jest złożony i wielowymiarowy, wymagający koordynowanych działań zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Rozwiązanie tego problemu jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, ochrony zdrowia publicznego i zachowania wiarygodności branży rolno-spożywczej.

W dzisiejszym dynamicznie rozwijającym się świecie, łańcuch rolno-spożywczy staje się coraz bardziej złożony i globalny. Niestety, z globalizacją i złożonością wiążą się także różnorodne oszustwa i nadużycia, które mają poważny wpływ zarówno na konsumentów, jak i na uczciwe działania przedsiębiorstw.

Szerokie spektrum działań oszukańczych obejmuje wiele działań, począwszy od adulteracji, czyli manipulacji składem produktów, przez podrabianie dokumentów i etykiet, aż po działania na szarym rynku i niewłaściwe opisywanie towarów. Każda z tych kategorii posiada swoją specyfikę i wymaga indywidualnego podejścia zarówno w zakresie wykrywania, jak i zwalczania. Zrozumienie tych mechanizmów jest kluczowe dla opracowania skutecznych strategii prewencyjnych i reakcyjnych, które mogą skutecznie zwalczać te negatywne zjawiska i chronić zarówno konsumentów, jak i integralność łańcucha rolno-spożywczego.

Dodanie obcej substancji lub substancji gorszej jakości; zastąpienie bardziej wartościowej substancji lub składnika mniej wartościowym lub obojętnym składnikiem, w efekcie czego produkt rolno-spożywczy nie odpowiada już domniemanym lub wyraźnym roszczeniom z nim związanym.

Naruszenie praw własności intelektualnej (IPR), obejmujące każdy aspekt oryginalnego produktu rolno-spożywczego lub opakowania, na przykład proces kopiowania nazwy marki, koncepcji opakowania lub metody przetwarzania w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych.

Proces tworzenia, adaptacji, zmiany, wprowadzania w błąd lub imitacji dokumentów takich jak certyfikaty, paszporty, raporty z analiz, deklaracje zgodności i inne dokumenty identyfikacyjne, administracyjne.

Produkcja, kradzież i przekierowanie obejmujące nieautoryzowane kanały sprzedaży dla produktów rolno-spożywczych (problemy związane z identyfikowalnością).

Umieszczanie wyraźnie fałszywych twierdzeń lub zakłócanie informacji na etykiecie/opakowaniu:

• Data ważności/data produkcji.

• Oświadczenia dotyczące wartości odżywczych/zdrowotnych.

• Oświadczenia geograficzne (wyłączając PGO, PDI, TSG).

• Terminy dotyczące jakości.

• Ilość (waga i objętość).

W 2017 roku Unia Europejska wprowadziła przepisy, które skupiają się na regularnych kontrolach urzędowych w łańcuchu rolno-spożywczym. Te kontrole opierają się na analizie ryzyka i mają na celu identyfikację potencjalnych naruszeń zasad tego łańcucha, które mogłyby wynikać z oszukańczych lub oszustowskich praktyk. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625, znane jako rozporządzenie UE w sprawie kontroli urzędowych (OCR), określa ramy dla takich działań. Jeśli w trakcie kontroli zostanie wykryta jakakolwiek oszustwo lub oszukańcza praktyka, może być konieczne wszczęcie postępowania karnego. Jednakże, organy odpowiedzialne za przeprowadzenie kontroli urzędowych nie zawsze mają uprawnienia do prowadzenia postępowań karnych. Ich głównym zadaniem jest zapewnienie, że produkty rolno-spożywcze są zgodne z przepisami określonymi w Rozporządzeniu (UE) 2017/625. Rozporządzenie to, choć odnosi się do „oszustw lub oszukańczych praktyk”, nie definiuje tych terminów. Istnieje jednak definicja „powiadomienia o nadużyciu finansowym”, która może być pomocna w identyfikacji kluczowych elementów oszustwa, takich jak celowe działanie przedsiębiorstw lub osób fizycznych w celu oszukania kupujących i uzyskania nienależnej korzyści.

W kontekście artykułu 9 ust. 2 Rozporządzenia (UE) 2017/625, kluczowe jest rozróżnienie między „oszustwem” a „praktykami oszukańczymi”.

W ramach tego rozporządzenia, państwa członkowskie mają obowiązek przeprowadzać regularne kontrole oparte na ocenie ryzyka, aby wykrywać podejrzane działania, które mogą wskazywać na oszukańcze lub oszustowskie praktyki. Ponadto, oszustwa i oszukańcze praktyki mogą występować na każdym etapie łańcucha produkcji i dystrybucji, od producenta do konsumenta końcowego. Nieprzestrzeganie przepisów UE może wynikać z rożnych przyczyn, w tym złego zarządzania, błędów, czy nieświadomości, co również należy wziąć pod uwagę w procesie kontroli.

Istnieje powiązanie między bezpieczeństwem, fałszowaniem, obroną i jakością żywności. Te cztery elementy są ściśle ze sobą związane:

1. Bezpieczeństwo żywności dotyczy zapewnienia, że żywność jest bezpieczna do spożycia i nie zawiera szkodliwych substancji.

2. Fałszowanie żywności odnosi się do celowego dodawania, usuwania lub zastępowania składników żywności w celu oszukania konsumentów lub uniknięcia regulacji.

3. Obrona żywności odnosi się do ochrony łańcucha dostaw przed celowymi działaniami, które mogą narazi bezpieczeństwo żywności.

4. Jakość żywności to ogólny termin odnoszący się do właściwości i standardów, które żywność powinna spełni.

Zwróć uwagę, że art. 9 ust. 2 rozporządzenia 2017/625dotyczy nie tylko oszustw związanych bezpośrednio z żywnością, ale rozszerza się na cały zakres kontroli określony w art. 1 ust. 2 tego samego rozporządzenia. Obejmuje to nadużycia finansowe dotyczące innych kategorii produktów, takich jak rośliny do sadzenia, zdrowie żywych zwierząt i pasza. W ten sposób regulacja ta ma szerszy zakres działania, obejmujący rożne aspekty łańcucha dostaw żywności.

opr. red.