Promuj własne gospodarstwo – zdobądź europejskie znaki jakości

Europejski system oznaczeń poprzez znakowanie produktów promuje, chroni oraz wspiera lokalne/regionalne działania umożliwiające w szczególny sposób wyróżniać wysokojakościowe wyroby, takie jak: produkty regionalne, o tradycyjnej metodzie wytwarzania, czy lokalne specjały charakterystyczne dla danego obszaru geograficznego. Obecnie w UE zarejestrowanych jest 1200 produktów, w tym owoce, warzywa, mięsa i wędliny, a także sery, miody i oleje.

Dzięki stosowaniu takich oznaczeń konsument ma pewność, że dany produkt charakteryzuje się wyjątkową jakością czy oryginalnością.

Produkt może otrzymać rejestrację jako Chroniona Nazwa Pochodzenia, jeżeli:

• nazwa produktu wykorzystuje nazwę regionu, konkretnego miejsca lub też w wyjątkowych przypadkach kraju, gdzie dany wyrób jest produkowany, np. polski miód kurpiowski, bryndza podhalańska czy karp zatorski;
• pozyskiwanie produktu, jego przetwarzanie lub przygotowywanie ma miejsce na określonym obszarze geograficznym – wymagane jest, by każdy z etapów całego procesu produkcyjnego (zarówno produkcja surowców, jak i wszystkie etapy produkcji) odbywał się na obszarze, do którego nawiązuje nazwa;
• jakość i główne cechy produktu zależą od otoczenia geograficznego (np. ukształtowanie terenu), czynników naturalnych (uprawy, rodzaj gleb, klimat) oraz ludzkich (lokalne know-how).

Produkt oznaczony tym symbolem musi:

• być wytwarzany w regionie, którego nazwę nosi;
• określona jakość, renoma lub inna cecha charakterystyczna musi w głównej mierze wynikać z jego pochodzenia geograficznego;
• jedna z trzech faz produkcji musi mieć miejsce w danym obszarze (np. surowce mogą pochodzić z innego regionu; przykładem takich produktów jest np. miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich – pyłek musi pochodzić z kwiatów na terenie Borów Dolnośląskich, ale pszczoły mogą być przywożone z innych obszarów. Takim znakiem objęte też są np. jabłka grójeckie, ser koryciński, kiełbasa lisiecka czy andruty kaliskie).

Tak oznaczane są wyroby produkowane według ściśle określonej receptury, przy zastosowaniu tradycyjnych surowców. Chcąc uzyskać takie oznakowanie, produkt musi być wytwarzany według tradycyjnej receptury (przekazywanej z pokolenia na pokolenie) przez co najmniej 30 lat. Przykładami są m.in. kabanosy staropolskie czy olej rydzowy.

Rolnictwo ekologiczne to taki system gospodarowania, w którym:

1)     w uprawie roślin powinien być zaplanowany płodozmian o kilkuletniej rotacji, z udziałem roślin motylkowych w plonie głównym;

2)     nawozy organiczne powinny być wytwarzane w gospodarstwie lub pochodzić z innych gospodarstw ekologicznych;

3)     niedozwolone jest stosowanie nawozów syntetycznych, chemicznych środków ochrony roślin, dodatków paszowych i organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO);

4)     produkty znakowane muszą pochodzić z certyfikowanych gospodarstw ekologicznych.

Użycie tego znaku gwarantuje, że produkt pochodzi bezpośrednio od producenta lub został przygotowany w zamkniętym opakowaniu oraz zapewnia, że przynajmniej 95% składników produktu zostało wyprodukowane metodami ekologicznymi.

Każdy ma prawo ubiegania się o przyznanie europejskiego znaku jakości, jeżeli jego produkt spełnia wyżej wymienione wymogi. Wniosek może złożyć zarówno grupa producentów, jak i pojedynczy producent. Pojedyncza osoba bądź producent jest w takim przypadku traktowany jako grupa. Taka możliwość istnieje tylko w przypadku, gdy na rynku nie ma innych producentów danego wyrobu, wówczas możemy ubiegać się o przyznanie ChNP i ChOG. Rejestracja produktu jest dwuetapowa. Pierwszy etap na poziomie krajowym, kolejny na poziomie wspólnoty.

W pierwszym etapie należy złożyć wniosek do Ministerstwa Rozwoju Wsi i Rolnictwa, które ma 14 dni na podjęcie decyzji oraz ewentualnie wezwane do uzupełnienia braków. Następnie wersja wniosku w formie skróconej ogłaszana jest w dzienniku urzędowym oraz na stronie internetowej, gdzie przez 30 dni każdy, kto ma w tym uzasadniony interes, może składać ewentualne zastrzeżenia. Jeżeli pojawią się zastrzeżenia do wniosku, wnioskodawca ma prawo do złożenia wyjaśnień czy uzupełnień.

Kolejnym etapem jest ocena wniosku przez Radę Spraw Tradycyjnych i Regionalnych Nazw Produktów Rolnych i Środków Spożywczych przy Ministrze Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zaakceptowany wniosek zostaje następnie przesłany do Komisji Europejskiej. Warto mieć na uwadze, że do czasu podjęcia decyzji produkt podlega tymczasowej ochronie krajowej.

Procedura na poziomie unijnym jest bardzo zbliżona do etapu krajowego. Wniosek jest analizowany i oceniany, następnie streszczenie specyfikacji publikowane jest w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. W przypadku złożenia zastrzeżenia przez państwo, z którego pochodzi wniosek, i tego, które złożyło zastrzeżenia, strony są zobowiązane do znalezienia rozwiązania i przygotowania wspólnego wniosku. Po ostatecznym rozstrzygnięciu sporów nazwa produktu jest rejestrowana i umieszczana w rejestrze Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych Oznaczeń Geograficznych lub też Świadectw Specyficznego Charakteru. Czas, w jakim Komisja powinna podjąć odpowiednią decyzję, wynosi 6 miesięcy od daty złożenia wniosku.

Chcąc posługiwać się otrzymaną nazwą, producent powinien regularnie, zgodnie z harmonogramem, poddawać się procedurze kontroli (oceny zgodności) samego produktu, jak również całego łańcucha produkcyjnego. Jednostka sprawująca kontrolę takich produktów wyznaczana jest przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Może to być jednostka certyfikująca, akredytowana zgodnie z normą PN-EN45011 bądź wojewódzki inspektor jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (WIJHARS).