Hortensje – najlepsze odmiany i wymagania uprawowe

Hortensje cieszą oko przez wiele lat (rośliny wieloletnie), a w szczególności zachwycają kształtem oraz bogactwem kolorów kwiatostanów. Określane są mianem królowych lata i jesieni – w tym czasie trwa ich kwitnienie, które w zależności od gatunku i odmiany ma miejsce od czerwca nawet do października. Bez względu na rozmiar ogrodu zawsze znajdzie się dla nich miejsce. Są wśród nich małe krzewy osiągające do 1 m wysokości i podobną szerokość, jak również okazy osiągające po kilkunastu latach ponad 3 m wysokości i do 2–2,5 m szerokości.

Hortensje w ogrodach doskonale wyglądają jako pojedyncze nasadzenia, ale też jako nasadzenia grupowe. Szczególnie ładnie prezentują się po zakwitnięciu na tle zielonego trawnika, szpaleru tui, rododendronów, azalii, ściany obrośniętej choćby bluszczem lub winobluszczem, ale również w kompozycjach z innymi krzewami (np. trzmielina, bukszpan, tawuła, róża, berberys, żylistek, budleja, dereń, pieris, irgi, ogniki). Ponadto można tworzyć aranżacje z różnymi gatunkami iglaków (np. kolumnowe lub szczepione na pniu cisy, jałowce, świerki, sosny, ewentualnie formy płożące), bylinami (np. piwonie, tawułki, orliki, rozchodniki, bylice, bergenie, funkie, żurawki), roślinami jednorocznymi (np. begonie, niecierpki, aksamitki, kosmos, szałwie, lewkonie), trawami ozdobnymi (miskanty, kostrzewy, rozplenice, ostnice, kłosówki) itd. Są doskonałym wypełnieniem miejsc odpoczynku, np. altan, tarasów czy ciągów komunikacyjnych w ogrodzie. Można z nich tworzyć szpalery wzdłuż ścian bądź ogrodzeń. Duże zapotrzebowanie na wodę sprawia, że są idealne do obsadzania okolic oczek wodnych oraz stawów. Z racji swoich wymagań co do kwasowości gleby warto je wkomponowywać w nasadzenia innych roślin kwaśnolubnych, co znacząco ułatwia pielęgnacje. Przy odpowiedniej pielęgnacji hortensje wspaniale będą prezentowały się także w donicach ustawianych na balkonach i tarasach.

Choć uprawa hortensji nie stwarza zwykle problemów, to trzeba wiedzieć, że są to jednak rośliny mające spore wymagania co do gleby i temperatury. Hortensje preferują gleby przepuszczalne, próchniczne i wilgotne o lekko kwaśnym pH (5,5–6,0). Nawet jeżeli kwasowość gleby wyniesie 3,5–4,5 to rośliny sobie poradzą, ale nie powinno wzrosnąć do ponad 7, gdyż wówczas mogą słabo rosnąć i łatwiej opanowują je choroby. Hortensje nie lubią gleb ciężkich, gliniastych i zalewowych, więc jeżeli takie mamy, to w miejscu ich uprawy konieczna jest podmiana podłoża.

Na stanowiskach silnie zacienionych rośliny mogą słabo rosnąć oraz kwitnąć. Dobrze jest sadzić hortensje w miejscach mniej narażonych na silne wiatry, zwłaszcza odmian tworzących duże kwiaty – łatwo ulegają uszkodzeniu przy silnych porywach wiatru, gdy dodatkowo są nasączone wodą z deszczu. W takim przypadku warto je na czas kwitnienia podwiązywać. Konieczne jest sukcesywne podlewanie roślin, ponieważ tworząc bujną masę liści, a następnie kwiatów mają duże zapotrzebowanie na wodę, stąd też wszelkie jej niedobory są bardzo widoczne w postaci więdnących liści. To powoduje, że cały krzew traci swoje walory dekoracyjne. Im dłużej roślina znajduje się w stresie wodnym, tym bardziej to wpływa na spadek jej dekoracyjności, dlatego w okresach suszy należy systematycznie podlewać krzewy, ale warto także rozważyć na etapie wsadzania hortensji w regionach o zmniejszającej się ilości opadów, wymieszanie gleby choćby z hydrożelem, perlitem, czy też wermikulitem.

Należy pamiętać także, że hortensje cechują się ograniczoną mrozoodpornością, stąd też w regionach górskich, w północno-wschodniej i wschodniej części kraju zdarza się, że przemarzają. Warto je wówczas okrywać na okres zimy i wczesnej wiosny choćby słomą, czy włókniną, a także kopczykować.

Hortensje to rośliny wymagające dostarczenia dużej ilości składników pokarmowych. Nawożenie rozpoczyna się od wczesnej wiosny (marzec/kwiecień) i musi być kontynuowane do pełni okresu kwitnienia. Zawsze podstawą przy ich uprawie powinny być nawozy organiczne, np. kompost, obornik czy też biohumus. Dwa pierwsze nawozy stosuje się wokół krzewów, delikatnie mieszając je z wierzchnią warstwą gleby, ale tak, aby nie uszkodzić systemu korzeniowego. Biohumus z kolei aplikuje się po rozcieńczeniu z wodą systematycznie w trakcie wegetacji roślin. Przy uprawie tych roślin dobrze sprawują się nawozy wolno działające, które aplikuje się wiosną i są uwalniane stopniowo podczas opadów deszczu lub podlewania. Gdy ich się nie stosuje to w celu zapewnienia roślinom pokarmu można podlewać krzewy co 7–14 dni nawozami płynnymi (lub w żelu) lub co 1–2 miesiące nawozami w postaci proszku lub granulatu. Dla ogrodników poleca się specjalnie stworzone nawozy dedykowane pod hortensje, które mają optymalny skład makro- i mikroelementów. Początkowo nawozami (głównie azotem – N) buduje się masę wegetatywną roślin (liście odpowiedzialne za fotosyntezę), ale od momentu pęcznienia pąków kwiatowych trzeba pamiętać także o składnikach wpływających na kwitnienie i jego bujność, głównie fosforze (P) i potasie (K).

Przy nawożeniu hortensji wiele emocji budzi możliwość wpływania przez ogrodnika na kolor kwiatów, ale także i częściowo liści. Takie zjawisko dotyczy zwłaszcza hortensji ogrodowej. Trzeba wiedzieć że przebarwianie się roślin związane jest z kwasowością gleby (pH) i zawartymi w nich antocyjanami. Nie posiadają tych związków odmiany o białych kwiatach, dlatego one się nie przebarwiają, chyba że zostaną pomalowane barwnikami do kwiatów. Niektórzy sprzedawcy tak robią i nie informują klientów o „malowaniu” roślin.

Tworzenie kwiatów różowo-czerwonych wymaga podniesienia pH gleby. Robi się to przez użycie wapna dolomitowego (połączonego z nawożeniem fosforem i potasem ) tak, aby odczyn gleby wzrósł do 6,0–7,5. Wybarwiając kwiaty na różowo-czerwony kolor, trzeba pamiętać, że przekroczenie granicy pH 7 to duże ryzyko uszkodzenia roślin, więc nie można przesadzić ze zwiększaniem zasadowości podłoża, które może doprowadzić do śmierci rośliny. Hortensję niebieską otrzymuje się przez obniżenie odczynu gleby do kwaśnego (4,0–5,0). Zabieg taki lepiej robić na roślinach starszych (co najmniej 2–3 letnich). Używa się do tego celu siarczan glinu (1 łyżka/4 l wody), którym podlewa się rośliny co miesiąc albo ałunem rozsypywanym wokół krzewu (10–20 g/krzew). Siarczan glinu, czy ałun stosujemy zawsze na dobrze podlane rośliny wodą, uważając, aby nie uszkodzić systemu korzeniowego. Dodatkowo ogranicza się nawożenie fosforem i potasem, aby uzyskać lepszą głębię koloru niebieskiego.

Bardzo ważną sprawą przy uprawie hortensji jest to, czy i kiedy je ciąć. To wszystko zależy od gatunku. Pędów hortensji ogrodowej nie powinno się ciąć, bo roślina już w sierpniu zaczyna tworzyć pąki kwiatowe na przyszły sezon wegetacyjny (zakwita na pędach ubiegłorocznych). Przycięcie rośliny spowoduje automatycznie odcięcie tych zawiązków. Trzeba zatem cały krzew ochraniać przed mrozem zimą (aby pąki nie przemarzły, bo nie zakwitnie), a jedyne cięcie to usunięcie zaschniętych kwiatów oraz usunięcie wiosną pędów chorych, złamanych bądź przemarzniętych.

Hortensja bukietowa kwitnie na pędach tegorocznych, dlatego przycina się ją wczesną wiosną. Pędy młode skraca się o 1/3 ich długości, a starsze nawet o 2/3. Dodatkowo można wycinać pędy starsze niż trzy lata, które zwykle tworzą większe rozgałęzienia. Przycina się je 5 cm nad powierzchnią gleby. Takie działanie zrobi miejsce dla nowych pędów jednorocznych. Po zakończeniu kwitnienia warto odcinać zasychające kwiatostany zaraz pod ich nasadą (nie wycinać całego pędu).

Hortensja drzewiasta również kwitnie na pędach jednorocznych. Gatunek ten wymaga systematycznego cięcia. Czynność tą wykonuje się wczesną wiosną poprzez skrócenie wszystkich pędów nad 2–3 oczkiem (lub 10–30 cm nad glebą). Dodatkowo wycina się wszystkie chore, przemarznięte lub ułamane u nasady gałązki. Po kwitnieniu odcina się zasychające kwiatostany tuż pod ich nasadą.

Na rynku dostępne jest wiele odmian poszczególnych gatunków hortensji. Można się w nich pogubić. Dla wielu odmian tworzy się też sztucznie dodatkowo wymyślne nazwy marketingowe, które „mnożą” liczbę dostępnych na rynku odmian. Tylko specjaliści są w stanie się poruszać w tej tematyce.

Osobom pragnącym rozpocząć przygodę z hortensjami polecam korzystanie ze specjalistycznych szkółek roślin, w których sprzedawane odmiany są tymi prawdziwymi, a nie wymyślanymi pod klienta. Ponadto polecam korzystanie z katalogów odmianowych, w których można znaleźć interesujące okazy. Pamiętaj jednak, że w katalogach często podaje się odmiany, których zdobycie graniczy z cudem z racji rzadkości występowania. Najlepiej kupować rośliny kwitnące – wiadomo wtedy, jak wygląda kwiatostan.

Podejmując decyzje o zakupie hortensji ogrodowej trzeba mieć na uwadze odmiany, które mają kwiaty białe, różowe, fioletowe oraz niebieskie, a których kolorem można dodatkowo sterować za pomocą pH (z wyjątkiem białych).

Tabela. Odmiany hortensji

W trakcie pielęgnacji hortensji należy zwracać uwagę na choroby (w tym fizjologiczne) oraz szkodniki, ale także niedobory pokarmowe. Pojawianie się różnych chloroz i przebarwień na liściach może świadczyć o konieczności wprowadzenia nawozów uzupełniających niedobory składników pokarmowych. Zasychanie liści może wynikać z suszy, ale także złego nawożenia bądź poparzenia roślin przez promienie słoneczne (dotyczy to też kwiatów).

Przebarwienia liści, pędów lub ich zamieranie mogą świadczyć także o chorobach, zwłaszcza powodowanych przez grzyby, np. mączniaka, szarej pleśni, zgnilizny korzeni, plamistości liści itd. Wśród szkodników często pojawiają się mszyce i przędziorki. Liście mogą niekiedy uszkadzać różne chrząszcze oraz gąsienice motyli. Na bieżąco należy monitorować kondycję roślin i starać się wykryć sprawcę uszkodzeń.