Wyrok na rolników: ograniczenie pestycydów o 50%
Komisja Europejska przyjęła wnioski w zakresie nowego rozporządzenia w sprawie zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin. Ogólnounijnym celem jest ograniczenie aż o 50% stosowania pestycydów chemicznych do 2030 roku i ryzyka z tym związanego. Przyjęty dokument ma być rozwinięciem strategii „Od pola do stołu” i różnorodności biologicznej. Czy to dobre rozwiązanie?
Ochrona zdrowia ludzkiego i środowiska naturalnego w zakresie stosowania chemikaliów oraz pestycydów realizowana jest nie tylko w ramach krajowego prawodawstwa, ale w szczególności w ramach przepisów unijnych. W grę wchodzą przepisy dotyczące wprowadzania do obrotu i wykorzystania określonych kategorii produktów chemicznych, zbiór zharmonizowanych ograniczeń odnoszących się do wprowadzania do obrotu i stosowania określonych substancji i preparatów niebezpiecznych oraz zasady postępowania w razie poważnych wypadków, jak również procedury wywozu substancji niebezpiecznych.
Z produkcją rolniczą kojarzą się pestycydy, choć uwzględniając obowiązujące trendy w zakresie rolnictwa ekologicznego oraz oczekiwań konsumentów w zakresie zdrowej żywności, pojęcie pestycydów ma w potocznym znaczeniu wydźwięk raczej negatywny. Pod pojęciem pestycydów kryją się substancje wykorzystywane do zwalczania, likwidowania i zapobiegania pojawianiu się organizmów uznawanych za szkodliwe. Pestycydy obejmują produkty biobójcze i środki ochrony roślin.
Tak, ale w sposób zrównoważony
Pestycydy są na „cenzurowanym” w zakresie działań Komisji Europejskiej już znacznie wcześniej. Celem podejmowanych wcześniej działań legislacyjnych na szczeblu unijnym w zakresie pestycydów było ograniczenie do minimum wpływu pestycydów na zdrowie ludzi i na środowisko, dzięki zmniejszeniu zależności od stosowania pestycydów oraz poprzez zwiększenie wykorzystania pestycydów niechemicznych, których stosowanie wiąże się z niskim ryzykiem.
Warto zauważyć, że już w 2009 roku przyjęto pakiet dotyczący pestycydów, który obejmuje: dyrektywę 2009/128/WE w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów mającą na celu ograniczenie ryzyka dla środowiska i dla zdrowia przy jednoczesnym utrzymaniu wydajności upraw i poprawie kontroli stosowania i dystrybucji pestycydów; rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 w sprawie wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin oraz rozporządzenie (WE) nr 1185/2009 w sprawie statystyk dotyczących pestycydów, które określa zasady gromadzenia informacji na temat rocznych ilości pestycydów wprowadzanych do obrotu oraz stosowanych w poszczególnych państwach członkowskich.
Wspomniana dyrektywa 2009/128/WE zobowiązuje państwa członkowskie do przyjęcia krajowych planów działania dążących do ustalenia celów ilościowych, środków, miar i harmonogramów zmierzających do zmniejszenia zagrożenia związanego ze stosowaniem pestycydów i wpływu ich stosowania na zdrowie ludzi i na środowisko naturalne.
Czytaj więcej:
Dnia 22 czerwca 2022 r. przyjęte zostały wnioski w sprawie zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin. Nowo przyjęte propozycje stanowią część pakietu środków mających na celu zmniejszenie śladu środowiskowego systemu żywnościowego UE i pomagają złagodzić straty gospodarcze, które są ponoszone z powodu zmiany klimatu i utraty różnorodności biologicznej. Główne środki to:
-
wiążące prawnie cele na szczeblu unijnym, jak również krajowym polegające na ograniczeniu do 2030 roku o 50% stosowania pestycydów chemicznych i związanego z nimi ryzyka oraz stosowania bardziej niebezpiecznych pestycydów. Zadaniem państw członkowskich UE będzie określenie własnych krajowych celów dotyczących ograniczenia stosowania pestycydów w ramach określonych parametrów, aby zapewnić osiągnięcie ogólnounijnych celów;
-
nowe rygorystyczne przepisy dotyczące przyjaznego dla środowiska zwalczania agrofagów. Postuluje się, aby wszyscy rolnicy i inni profesjonalni użytkownicy pestycydów stosowali integrowaną ochronę roślin, w ramach której najpierw rozważa się alternatywne środowiskowe metody ochrony roślin przed agrofagami i ich zwalczania, a dopiero później zastosowanie pestycydów chemicznych jako środka ostatecznego;
-
pestycydy na obszarach wrażliwych. Postuluje się, aby stosowanie wszelkich pestycydów było zabronione w takich miejscach, jak miejskie tereny zielone, w tym parki publiczne lub ogrody, place zabaw, szkoły, tereny rekreacyjne lub sportowe, publiczne szlaki i obszary chronione sieci Natura 2000 oraz wszelkie obszary wrażliwe pod względem ekologicznym, które mają być objęte ochroną na potrzeby zagrożonych owadów zapylających. Chodzi zatem o wyeliminowanie pestycydów chemicznych z najbliższego, codziennego otoczenia człowieka.
Nowe rozporządzenie zastąpi dyrektywę w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów z 2009 roku, zmieniając prawodawstwo z dyrektywy na rozporządzenie w celu zapewnienia spójnego wdrażania, egzekwowania i zgodności polityki wśród państw członkowskich.
Planowane wsparcie
W pakiecie kluczowych strategii politycznych przewidziane jest wsparcie rolników i innych użytkowników w przechodzeniu na bardziej zrównoważone systemy produkcji żywności, w tym:
-
ustanowienie w przepisach nowej wspólnej polityki rolnej rekompensaty za wszelkie poniesione przez rolników koszty związane z wdrażaniem nowych przepisów w pięcioletnim okresie przejściowym;
-
zintensyfikowanie działań na rzecz zwiększenia na rynku gamy alternatywnych rozwiązań biologicznych i rozwiązań niskiego ryzyka;
-
badania i rozwój w ramach unijnych programów „Horyzont 2020” wspierających nowe technologie i techniki, w tym rolnictwo precyzyjne oraz
-
plan działania na rzecz rolnictwa ekologicznego służący osiągnięciu celów dotyczących pestycydów w ramach strategii „Od pola do stołu”.
Podsumowanie
Przyjęto, że wniosek dotyczący prawa o odbudowie zasobów przyrodniczych ma kluczowe znaczenie dla uniknięcia załamania się ekosystemu i zapobiegania najgorszym skutkom zmiany klimatu i utraty różnorodności biologicznej. Odbudowa unijnych terenów podmokłych, rzek, lasów, użytków zielonych, ekosystemów morskich, środowisk miejskich i gatunków, które zamieszkują te tereny, jest kluczową i opłacalną inwestycją: w bezpieczeństwo żywnościowe, odporność na zmianę klimatu, zdrowie i dobrostan. W podobny sposób nowe przepisy dotyczące pestycydów chemicznych zmniejszą ślad środowiskowy unijnego systemu żywnościowego, zapewnią ochronę zdrowia i dobrostanu obywateli i pracowników rolnych, a także pomogą złagodzić straty gospodarcze, które już odnosimy w związku z pogarszającą się jakością gleb i spadkiem liczebności owadów zapylających wynikającym ze stosowania pestycydów.
Wcześniej czy później działania dotyczące ograniczenia stosowania pestycydów musiały zostać podjęte. Pytanie jednak, czy obecny czas dotyczący sytuacji w Europie, nie tylko związanej z wojną w Ukrainie, ale również kwestiami natury gospodarczej jest okresem najbardziej optymalnym.
