Europejski Zielony Ład w pytaniach i odpowiedziach

Strategia jest odpowiedzią na kryzys klimatyczny i silne procesy degradacji środowiska.Wedle ogólnych założeń Unia Europejska ma stać się społeczeństwem:

1. neutralnym klimatycznie; 
2. sprawiedliwym i dostatnim; 
3. z gospodarką: nowoczesną, zasobooszczędną, przyjazną środowisku.

Rolnicy jednak protestują i żądają rezygnacji z Zielonego Ładu. Czy Komisja Europejska wycofa się z założeń Green Deal?

Unia Europejska postawiła sobie za główny cel osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. EZŁ będzie miał wpływ na wiele kluczowych obszarów gospodarki. Program Infrastruktura i Środowisko 2014–2020 oraz jego następca, w nowej perspektywie finansowej na lata 2021–2027 przyczynią się do realizacji założeń głównych elementów EZŁ:

• dostarczanie czystej i bezpiecznej energii, 
• wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym, 
• budynki o niższym zapotrzebowaniu na energię, 
• przyspieszenie przejścia na zrównoważoną i inteligentną mobilność, 
• ochrona i odbudowa ekosystemów oraz bioróżnorodności, 
• przystosowanie się do zmiany klimatu, 
• ochrona zdrowia.

Unia Europejska już teraz odgrywa wiodącą rolę w globalnych działaniach na rzecz klimatu i bioróżnorodności. Chce być przykładem dla pozostałych krajów świata. Cel osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku, razem z Unią, deklarują już inne kraje, np. Japonia i Korea.

Transformacja energetyczna stanowi istotne wyzwanie dla Polski, ale jest też kierunkiem, w którym podąża Unia Europejska.

W Polsce, zmniejszenie emisyjności gospodarki będzie skupiało się m.in. na takich obszarach, jak:

• system energetyczny,
• budownictwo,
• przemysł,
• transport,
• gospodarstwa domowe.

Został stworzony specjalny Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji. Opiera się on na trzech filarach. I filar będzie zapewniał finansowanie przede wszystkim w formie dotacji, natomiast filary II i III będą realizowane poprzez InvestEU i instrument pożyczkowy Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Będą przyczyniały się do realizacji projektów publicznych i prywatnych.

Tabela. Filary Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji

Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) służy osłonie tych społeczności lokalnych, które są narażone na największe straty w procesie zmniejszania stosowania paliw kopalnych w gospodarce.

Polska może liczyć na wsparcie FST do kwoty 3,5 mld euro. Połowa środków, czyli 1,75 mld euro ma być dostępne dla Polski od początku funkcjonowania FST.

Zakres tematyczny wsparcia FST jest szeroki i obejmuje takie obszary jak: przedsiębiorczość, badania i rozwój (B+R), energetyka, transport, cyfryzacja, ochrona środowiska, rynek pracy i usługi społeczne.

Mieszkańcy regionów najbardziej dotkniętych zmianami będą mogli skorzystać z możliwości:

• zatrudnienia w nowych i przechodzących transformację sektorach,
• przekwalifikowania zawodowego i pomocy w poszukiwaniu pracy,
• poprawy efektywności energetycznej budynków,
• inwestycji w walce z ubóstwem energetycznym,
• regeneracji i odkażania terenów, rekultywacji gruntów i zmiany ich przeznaczenia,
• lepszego dostępu do czystszej, tańszej i bezpieczniejszej energii,
• rozwoju cyfryzacji i łączności cyfrowej,
• przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym, w tym zapobieganie powstawaniu odpadów, ich ograniczanie, efektywne gospodarowanie zasobami, ponowne wykorzystanie, naprawa i recykling,
• wprowadzania czystszych form transportu publicznego na poziomie lokalnym, w tym w miastach.

Obok prawa klimatycznego integralnymi częściami Green Deal są:

Komisja Europejska zamierza przyczynić się do poprawy jakości życia osób mieszkających w budynkach i korzystających z nich, zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w Europie, a także rozwoju cyfryzacji i zwiększenia recyklingu materiałów. KE chce podwoić wskaźniki renowacji w ciągu najbliższych 10 lat.

Do 2030 roku zostałoby odnowionych 35 mln budynków i stworzone 160 tys. zielonych miejsc pracy w sektorze budowalnym.

Strategia ma na celu wzmocnienie obszarów chronionych w Europie, odbudowę ekosystemów i zwiększenie obszarów rolnictwa ekologicznego. Z całą pewnością potrzebujemy natury w naszym życiu, dlatego tak ważne stało się przywrócenie różnorodności biologicznej, która tworzy warunki zwiększania naszej odporność i zapobiegania rozprzestrzeniania się chorób w przyszłości. Bioróżnorodność upraw pomaga zapewnić też bezpieczeństwo żywnościowe w Unii Europejskiej i na całym świecie.

Integracja systemu energetycznego oznacza stworzenie modelu, w którym zużycie energii z każdego sektora jest połączone i zaplanowane. W takim systemie energia napędzająca samochody elektryczne pochodziłaby z paneli słonecznych z naszych gospodarstw domowych. Nasze budynki byłyby ogrzewane ciepłem przesyłanym z sąsiedniej fabryki, a samą fabrykę zasilałby czysty wodór wytworzony z wykorzystaniem morskiej energii wiatrowej. Strategia obejmuje 38 działań polegających m.in. na przeglądzie prawodawstwa, wsparciu finansowym, badaniach i wdrażaniu nowej technologii oraz sukcesywnym wycofywaniu dotacji dla paliw kopalnych.

Zdrowszy i bardziej zrównoważony system żywnościowy UE jest fundamentem EZŁ. Strategia „Od pola do stołu” ma stawić czoła wyzwaniom związanym z zapewnieniem Europejczykom zdrowej, przystępnej cenowo i zrównoważonej żywności, uwzględniającym przy tym godziwe zyski w łańcuchu żywnościowym i ochronę różnorodności biologicznej. Strategia zakłada redukcję zużycia pestycydów, antybiotyków i nawozów oraz zwiększenia udziału rolnictwa ekologicznego

Nowa strategia przemysłowa ma gwarantować, że pomimo transformacji, europejskie przedsiębiorstwa nadal będą realizować swoje ambicje i konkurować na poziomie międzynarodowym. Strategia opiera się na 3 postulatach:

• bardziej zielonym przemyśle,
• wzmocnieniu cyfrowym przemysłu,
• przemyśle opartym na obiegu zamkniętym.

W przygotowywanej strategii określono plan zdecydowanego skierowania europejskiego transportu ku zrównoważonej i inteligentnej przyszłości. Określono w niej 10 inicjatyw przewodnich oraz plan działania, który będzie podstawą prac w nadchodzących latach. Realizacja środków polityki określonych w niniejszej strategii może doprowadzić do ograniczenia emisji z sektora transportu o 90 % do 2050 roku.

Opr. red.

Źródło: Broszura „Europejski Zielony Ład w pytaniach i odpowiedziach”, serwis programu Infrastruktura i Środowisko, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Warszawa 2021