Chryzantemy – uprawa i pielęgnacja

Niektóre źródła podają, że chryzantemy rosły już na terenach Azji Środkowej 1500 lat p.n.e. Konfucjusz wspominał o nich 500 lat przed nasza erą. Chryzantemy, często zwane również złocieniami to kwiaty, które mają same zalety. Dlatego też bardzo szybko zaczęto wykorzystywać je do celów medycznych i kulinarnych. Są bogatym źródłem witaminy A, B i C oraz potasu, selenu, magnezu i cynku. Wzmacniają odporność, wspomagają wzrok, działają kojąco na skórę. Kulinarne zastosowania znalazły głównie w krajach azjatyckich. Młode liście chryzantem sprzedawane są tak jak szpinak w Polsce. Spożywa się je na surowo w sałatkach lub na ciepło w zupach oraz różnych sosach. Świeże płatki chryzantem dodaje się również do deserów, sporządza się z nich wino, a nawet pikle. Ogromnym powodzeniem cieszy się herbatka chryzantemowa.

Chryzantemy to rośliny o bardzo licznych zastosowaniach. Ja skupię się na wykorzystaniu ich w ogrodzie. W jaki sposób dokonać wyboru roślin do ogrodu? Spośród tysięcy odmian każdy zapewne znajdzie coś dla siebie. Dlatego warto poznać ich charakterystyczne cechy.

Tabela. Cechy chryzantem

Wymagania glebowe i stanowisko: Chryzantemy lubią żyzne, próchnicze gleby o odczynie zbliżonym do obojętnego lub bardzo słabo zasadowym. Dobrze rosną w podłożu przepuszczalnym. Sadząc chryzantemy w ogrodzie, można zastosować gotowe podłoże do kwiatów lub wykonać mieszankę torfu wysokiego (kwaśnego), piasku zobojętniającego kwaśny odczyn torfu oraz perlitu nadającego podłożu optymalną przepuszczalność. W celu zobojętnienia lub nadania ziemi odczynu lekko zasadowego można dodać wapna. Chryzantemy nie lubią kwaśnego odczynu gleby (pH < 7).

Sadzenie: Chryzantemy sadzone w ogrodzie to rośliny bylinowe, które najlepiej posadzić po wiosennych przymrozkach. Oczywiście mogą być sadzone także w innym terminie, zarówno latem jak i jesienią. Dół, w którym sadzimy rośliny powinien być dwa razy głębszy oraz dwa razy szerszy niż jej bryła korzeniowa. Jeśli sadzimy kilka roślin, to warto pamiętać o zachowaniu co najmniej 0,5 m odległości między nimi. Rośliny posiadające odpowiednią ilość przestrzeni rozrosną się w piękne, zdrowe krzewy. Nie będą tak podatne na choroby, które mogą zaatakować rośliny rosnące w dużym zagęszczeniu. Po kilkunastu dniach od posadzenia należy sadzonki uszczykiwać.

Podlewanie: Chryzantemy nie lubią przesuszenia. Wymagają regularnego podlewania od kwietnia do końca kwitnienia. Podlewając je, najlepiej rano, kierujemy strumień wody na bryłę korzeniową. Unikamy zalewania liści czy kwiatów. Może to bowiem spowodować rozwój chorób grzybowych.

Nawożenie: Chryzantemy należą do roślin, które mają duże wymagania pokarmowe. Po posadzeniu stosujemy nawozy potasowe, które pobudzają roślinę do wzrostu. Później stosujemy nawozy zawierające oprócz potasu także fosfor, który korzystnie wpływa na rozwój bryły korzeniowej. Możemy wykorzystać gotowe nawozy w postaci płynnej lub w postaci granulek. Warto jednak wykorzystać domowe sposoby dokarmiania roślin. Oczywiście najlepszym źródłem pokarmu dla roślin jest kompost. Może to być również obornik. Pamiętaj także o skarbach ukrytych w skorupkach jajek, skórkach od bananów czy wreszcie cebuli. Substancje zawarte w łuskach od cebuli zwiększają odporność roślin na choroby. Silnie wzmacniają system korzeniowy, sprawiając, że roślina piękniej rośnie i bardzo obficie kwitnie. Jak przygotować nawóz z cebuli? Można przygotować z niej gnojówkę lub napar:

• przygotowanie gnojówki z cebuli: proporcja 1:10 (1 część łusek od cebuli, 10 części wody), suche łuski cebuli zalewamy wodą, odstawiamy na dwa tygodnie. Pamiętaj o codziennym mieszaniu. Po okresie fermentacji nawóz jest gotowy do użycia;
• przygotowanie naparu z cebuli: szklankę skórki cebuli (mieszanka może zawierać także jej kawałki) zalewamy wodą (ok. 10 l) i gotujemy przez pół godziny na niewielkim ogniu. Napar ten po ostygnięciu jest gotowy do użycia. Można go stosować w formie oprysku rośliny.

Pozbywanie się przekwitłych kwiatostanów oraz uschłych liści i połamanych gałązek: W celu zapewnienia ładnego wyglądu kwiatom przez cały okres wegetacji, tak jak przy innych kwiatach, usuwamy przekwitłe kwiaty. Usuwając uschłe liście czy złamane gałązki zapobiegamy rozprzestrzenianiu się chorób.

Walka ze szkodnikami: Chryzantemy, podobnie jak inne rośliny, narażone są na niszczące działania ślimaków, mszyc i gąsienic. Należy wówczas natychmiast usuwać nieproszonych gości.

Przesadzanie: Chryzantemy ogrodowe będą nas zachwycać swoim pięknem, jeśli zapewnimy im odpowiednie warunki. Jednym z nich jest ich przesadzenie w nowe miejsce. Tę czynność wykonuje się co 3–4 lata. Duże, rozrośnięte okazy możemy również podzielić. Cięcia dokonujemy ostrym nożem. Zbyt długie korzenie także możemy przyciąć.

Zimowanie: Wybierając rośliny do ogrodu, zwracaj uwagę na ich mrozoodporność. Większość z tych roślin przeznaczonych do uprawy w gruncie doskonale radzi sobie zimą. Po pierwszych mrozach przycinamy kwiatostany na wysokość około 15 cm nad ziemią. Żeby zapewnić im ochronę na zimę możesz je okryć gałązkami świerkowymi. Nie stosuj liści. Należy tak dobrać materiał, którym zabezpieczamy rośliny na zimę, aby nie powodował on ich zagniwania.

Często chryzantemami ozdabiamy wejścia do domów, tarasy i balkony. Kupujemy wówczas rośliny niespotykane, wyjątkowo piękne. Niestety większość takich roślin nie przetrwa zimy na zewnątrz w naszym klimacie. Przechowanie ich przez zimę uzależnione jest od warunków jakie posiadamy. Można je spróbować przechować w piwnicy o dobrej wentylacji, temperaturze do 4°C i wysokiej wilgotności. Jeśli nie dysponujesz piwnicą, ale masz szklarnię, to doskonale się ona do tego nada. Można również przechowywać chryzantemy w dołach o głębokości do 1 m, gdzie układamy donice warstwami. Oczywiście zabezpieczamy materiałem, który nie powoduje gnicia roślin. Najlepsze będą trociny. Najwyższą warstwę okrywamy gałązkami świerkowymi, przykrywamy deskami i folią i dopiero całość obrzucamy liśćmi lub ziemią ogrodową.

Próba przechowywania roślin o słabej mrozoodporności może zakończyć się niepowodzeniem. Można również nie doczekać się oczekiwanego efektu kwitnienia, gdyż zazwyczaj takie odmiany wymagają specjalnych zabiegów, aby kwitnienie powtarzały. Ale dla osób, które lubią trudne wyzwania, będzie to zapewne ciekawe doświadczenie.

• Solar. Jej słonecznie żółte kwiaty zdobią ogród od lipca do końca października.
• Greczynka bordo. Piękna, niska odmiana osiągająca wysokość do 30 cm. Kwitnie od połowy sierpnia do października.
• Starlet to odmiana niska o wysokości do 40 cm. Jest rarytasem ze względu na wyjątkowe płatki w kształcie rurek barwy żółtej. Kwitnie od sierpnia do połowy listopada.
• Chery Red dorasta do wysokości 45 cm. Przepiękne, niespotykane czerwone kwiaty z dużym żółtym, wypukłym środkiem. Zakwita w połowie października i kwitnie do połowy listopada.
• Gampi pomarańczowa. Piękne pomarańczowe kwiaty zdobią ogród od połowy września do końca listopada.
• Alexander Gold osiąga wysokość do 70 cm. Kwiaty pomarańczowo-żółte, igiełkowe pojawiają się we wrześniu.
• Arctic Yellow to odmiana o wysokości do 40 cm. Pojedyncze, jasnożółte kwiaty pojawiają się także we wrześniu.
• Czerwone serduszko ze względu na swą wysokość dochodzącą do 25 cm świetnie nadaje się na obwódki i jako ozdoba ogródków skalnych. Przepiękne intensywnie czerwone kwiaty.

• Belle Muse osiągająca wysokość 1 m. Posiada olbrzymie, białe kwiaty. Zakwita we wrześniu. Pięknie komponuje się z różami. Nadaje się na kwiat cięty.
• Ariadna to pełna odmiana wielkokwiatowa, barwy złoto-pomarańczowej.
• Skandynawska to odmiana dorastająca do 120 cm. Zakwita na początku października ogromnymi, ciemnoróżowymi kwiatami.
• Sofia Yellowosiąga wysokość do 50 cm. Zakwita już w sierpniu. Kwiaty żółte, pełne.
• White Star to biała chryzantema o pełnych, dużych kwiatach, które pojawiają się we wrześniu. Dorasta do 50 cm.
• Colina osiąga wysokość do 50 cm. Wyróżniają ja piękne, pełne żółto – zielone duże kwiaty. Pojawiają się one już we wrześniu.
• Lady Red to odmiana zakwitająca już w sierpniu dużymi, pełnymi kwiatami o barwie czerwonej.
• Kathrin to odmiana, której duże karminowe kwiaty pojawiają się już w sierpniu.

Przedstawiłam mój subiektywny wybór odmian, które warto mieć w ogródku. Kierowałam się głównie mrozoodpornością tych roślin. Z doświadczenia wiem, że chryzantemy w uprawie nie sprawiają większych problemów. Odpłacają się magią w czasie jesiennych dni. Liczba odmian jest tak duża, że oczywiście można dokonać innego wyboru.