Podatkowe aspekty działalności kół gospodyń wiejskich

Podstawowym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie kół gospodyń wiejskich jest ustawa z 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich. Takie podmioty mogą również działać jako stowarzyszenia, na podstawie ustawy z 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach, a także jako kółka rolnicze lub wyodrębnione jednostki organizacyjne tego rodzaju jednostek zgodnie z ustawą z 8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników.

W myśl art. 2 ust. 1 ustawy o KGW koło gospodyń wiejskich jest dobrowolną, niezależną od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, samorządną społeczną organizacją mieszkańców wsi, wspierającą rozwój przedsiębiorczości na wsi i aktywnie działającą na rzecz środowisk wiejskich. Zgodnie z powołaną ustawą reprezentuje ono interesy i działa na rzecz poprawy sytuacji społeczno-zawodowej kobiet wiejskich oraz ich rodzin, a także wspiera wszechstronny rozwój terenów wiejskich. Do zadań tego rodzaju organizacji należą w szczególności:

• prowadzenie działalności społeczno-wychowawczej i oświatowo-kulturalnej w środowiskach wiejskich;

• prowadzenie działalności na rzecz wszechstronnego rozwoju obszarów wiejskich;

• wspieranie rozwoju przedsiębiorczości kobiet;

• inicjowanie i prowadzenie działań na rzecz poprawy warunków życia i pracy kobiet na wsi;

• upowszechnianie i rozwijanie form współdziałania, gospodarowania i racjonalnych metod prowadzenia gospodarstw domowych;

• reprezentowanie interesów środowiska kobiet wiejskich wobec organów administracji publicznej;

• rozwijanie kultury ludowej, w tym w szczególności kultury lokalnej i regionalnej.

Zgodnie z ustawą o KGW koła gospodyń wiejskich mogą pozyskiwać środki na swoją działalność nie tylko ze składek członkowskich, ale również z różnego rodzaju darowizn, spadków, zapisów, dotacji itp. Dochody te powinny służyć realizacji celów statutowych koła i nie mogą być przeznaczone do podziału między jego członków. Co więcej, przepisy dopuszczają również możliwość prowadzenia przez takie jednostki działalności zarobkowej, w tym także działalności gospodarczej.

W rym miejscu należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 3 pkt 9 Ordynacji podatkowej, ilekroć w tej ustawie jest mowa o działalności gospodarczej, rozumie się przez to każdą działalność zarobkową w rozumieniu przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, w tym wykonywanie wolnego zawodu, a także każdą inną działalność zarobkową wykonywaną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, nawet gdy inne ustawy nie zaliczają tej działalności do działalności gospodarczej lub osoby wykonującej taką działalność – do przedsiębiorców. Działalność zarobkowa, o której mowa w art. 22 ustawy o KGW, ma szerszy zakres niż działalność gospodarcza. Koło gospodyń wiejskich może bowiem czerpać profity z transakcji, które nie spełniają wymogów działalności gospodarczej, np. z okazjonalnej sprzedaży wyrobów rękodzieła ludowego na festynach.

Czytaj więcej:

• Jakie są skutki przedawnienia podatku rolnego?
• Sprzedaż nieruchomości rolnych może być zwolniona od CIT

W przypadku „zarobkujących” kół gospodyń wiejskich szczególnego znaczenia nabiera prawidłowe ewidencjonowanie przychodów i kosztów. Nabycie przez taką organizację osobowości prawnej – co następuje z chwilą jej wpisu do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich wiąże sie z koniecznością prowadzenia ksiąg rachunkowych. Obowiązek ten nakłada art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości. We wspomnianych księgach jednostka powinna ujmować operacje gospodarcze w sposób pozwalający na wyodrębnienie tych przychodów i kosztów związanych z jej działalnością statutową.

Na prowadzenie takiej ewidencji zezwala art. 2 ust. 6 ustawy o rachunkowości. Przepis ten stanowi, że koła gospodyń wiejskich działające na podstawie ustawy z 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich mogą prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów na zasadach i warunkach określonych w tej ustawie.

Z kolei w art. 24 ustawy o KGW jest mowa o tym, że prawo do prowadzenia takiej uproszczonej ewidencji przysługuje kołom gospodyń wiejskich – niemającym statusu organizacji pożytku publicznego – które osiągają przychody wyłącznie z:

• działalności statutowej z tytułu składek członkowskich, darowizn, zapisów, dotacji, pomocy finansowej, nagród,

• sprzedaży wyrobów sztuki ludowej, w tym rękodzieła i rzemiosła ludowego i artystycznego, żywności regionalnej oraz biletów wstępu na występy artystyczne koła,

• tytułu sprzedaży, najmu lub dzierżawy składników majątkowych,

• tytułu odsetek od środków pieniężnych na rachunkach bankowych lub rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (SKOK), prowadzonych w związku z wykonywaną działalnością, w tym także odsetek od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania tworzonych na tych rachunkach.

W przypadku kół kontynuujących działalność prowadzoną w poprzednich latach, warunkiem skorzystania z omawianej preferencji jest to, aby przychód z ww. źródeł w roku poprzedzającym rok podatkowy nie przekraczał 100.000 zł.

Uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów można prowadzić zarówno elektronicznie, jak i w tradycyjnej formie papierowej (tzw. zeszytu). Zasady, na jakich powinno się to odbywać zostały określone w rozporządzeniu Ministra Finansów z 7 stycznia 2019 r. w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów przez koła gospodyń wiejskich (Dz. U. z 2019 r. poz. 70).

O wyborze prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów koło gospodyń wiejskich powinno zawiadomić organ podatkowy (naczelnika urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym). Ma na to czas do końca pierwszego miesiąca roku podatkowego, w którym rozpoczyna prowadzenie takiej ewidencji. Natomiast w przypadku jednostek rozpoczynających działalność, należy to zrobić w terminie 30 dni od dnia jej rozpoczęcia. Takiego zawiadomienia – które jest wiążące także w latach następnych – dokonuje się za pośrednictwem powiatowego biura Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).

Dane zawarte w prowadzonych przez koło ewidencjach, czy to w księgach rachunkowych, czy w uproszczonej ewidencji przychodów i rozchodów, stanowią podstawę do rozliczeń podatkowych tych jednostek. Należy bowiem zaznaczyć, że koła gospodyń wiejskich podlegają przepisom ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa o CIT). Z tym wiąże się m.in. obowiązek corocznego składania deklaracji rozliczeniowych do celów tego podatku (CIT-8 z załącznikami), a także ewentualnej zapłaty wynikającej z nich daniny. W praktyce konieczność takiej zapłaty bardzo często nie występuje, ponieważ koła gospodyń wiejskich mogą korzystać z kilku różnych zwolnień w tym zakresie – w zależności od podstawy prawnej, na jakiej funkcjonują.

Jedno z tych zwolnień zostało przewidziane w art. 17 ust. 1 pkt 39a ustawy o CIT. W świetle powołanej regulacji wolne od podatku są dochody kół gospodyń wiejskich, działających na podstawie ustawy z 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich w części przeznaczonej na cele statutowe, z wyłączeniem działalności gospodarczej. Zwolnienie ma zastosowanie, jeśli dochód jest przeznaczony i – bez względu na termin – wydatkowany na te cele.

Nie jest to jednak jedyny przepis, który ma zastosowanie do kół gospodyń wiejskich. Podobny charakter ma art. 17 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT. Zwalnia on od tego podatku, na analogicznych jak wcześniejsze zasadach, m.in. dochody społeczno-zawodowych organizacji rolników (do których w świetle art. 3 ww. ustawy o społeczno-zawodowych organizacjach rolników zaliczane są również koła gospodyń wiejskich).

Ponadto trzeba zwrócić uwagę na art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT. Na jego podstawie zwolnione od podatku są dochody podatników, których celem statutowym jest działalność m.in. kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, w części przeznaczonej na te cele. Przepis ten jest adresowany m.in. do różnego rodzaju stowarzyszeń, którymi mogą być również koła gospodyń wiejskich (prowadzące np. działalność kulturalną na wsiach).

Z definicji podatnika określonej w art. 15 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT) wynika, że takim podmiotem podlegającym jej przepisom może być również koło gospodyń wiejskich, które np. sprzedaje wyroby kuchni regionalnej, czy przedmioty rękodzieła ludowego na różnego rodzaju festynach, targach, imprezach charytatywnych itp. Jednakże na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT wskazane jednostki mogą korzystać z podmiotowo-przedmiotowego zwolnienia od tego podatku, jeśli roczna wartość tej sprzedaży nie przekracza 200.000 zł.

Koła, które prowadzą uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów, są też zwolnione ze stosowania kas fiskalnych (z pewnymi wyjątkami, dotyczącymi np. sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,2%). Wskazuje na to treść pozycji 49 załącznika do rozporządzenia Ministra Finansów z 22 grudnia 2021 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. z 2021 r. poz. 2442 ze zm.).