Nawożenie azotem – są już zmiany w wiosennym nawożeniu (aktualizacja)

Aktualizacja: W Dzienniku Ustaw opublikowano rozporządzenie Rady Ministrów z 31 stycznia 2023 r. zezwalające na elastyczne terminy stosowania nawozów zawierających azot (Dz.U. poz. 244).

Tak jak wyjaśniamy w dalszej części artykułu wcześniejsze stosowanie nawozów, przed terminami, o których mowa w tabeli 2 [załącznik Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu – przyp. red.], jest możliwe w okresie od 1 do ostatniego dnia lutego, jeżeli w przypadku roślin zasianych jesienią, upraw trwałych, upraw wieloletnich i trwałych użytków zielonych średnia dobowa temperatura powietrza przejdzie przez próg 3°C, a dla pozostałych upraw średnia dobowa temperatura powietrza przejdzie przez próg 5°C.

Jako przejście przez próg danej temperatury należy wskazać termin, w którym przez 5 dni następujących po sobie, każdego dnia, średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 3°C, lub termin, w którym przez pięć dni następujących po sobie, każdego dnia, średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 5°C.

Datę przejścia średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 3°C i 5°C określa dla terenu powiatu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy.

Pamiętaj, że terminy stosowania nawozów zgodnie z Programem to:

Minister właściwy do spraw gospodarki wodnej został zobowiązany ustawą z 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne do opracowania programu działań, którego podstawowym celem jest zmniejszanie zanieczyszczenia wód. Takie zanieczyszczenia są spowodowane nawożeniem użytków rolnych nawozami naturalnymi (gnojówka, gnojowica, obornik), które zawierają związki azotu. Program ma też zapobiegać dalszym zanieczyszczeniom tego rodzaju. Prawo wodne zobowiązuje również ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej do wykonywania przeglądów oraz aktualizacji Programu - cyklicznie co 4 lata.

Pierwszy ogólnopolski Program działań został przyjęty przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia Rady Ministrów z 5 czerwca 2018 r. w sprawie „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U. poz. 1339) i wszedł w życie 27 lipca 2018 r.

W związku z upływem 4 lat od ogłoszenia pierwszego Programu konieczne stało się przeprowadzenie jego przeglądu i aktualizacji. Projektowana regulacja zastępuje obowiązujące aktualnie rozporządzenie Rady Ministrów z 12 lutego 2020 r. w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U. poz. 243). Konieczność aktualizacji Programu działań wynika z potrzeby zmniejszenia zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych i wdraża wnioski opracowane po przeprowadzonym przeglądzie obowiązujących zapisów.

Po przeprowadzonych kompleksowych analizach, w stosunku do obowiązującego od 2020 roku Programu działań, wprowadzono zmiany dotyczące:

• zastosowania elastycznego wiosennego terminu nawożenia,
• aktualizacji wskaźników produkcji nawozów naturalnych i zawartego w nich azotu,
• sposobu obliczania maksymalnych dawek nawozów azotowych,
• dodania równoważników nawozowych dla ścieków i osadów ściekowych.

Odpowiednio dobrany termin stosowania nawozów zawierających azot jest istotnym czynnikiem wpływającym na plonotwórczość roślin. Ma to kluczowe znaczenie dla rolników, aby można było uzyskać wysokie plony, a jednocześnie nie dopuścić do strat w obrębie tego makroskładnika. Przeprowadzone na potrzeby przeglądu Programu działań analizy wykazują, że istnieje możliwość wprowadzenia elastycznego terminu nawożenia.

Jako przejście przez próg danej temperatury należy wskazać termin, w którym przez 5 dni następujących po sobie, każdego dnia, średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 3°C lub termin, w którym przez pięć dni następujących po sobie, każdego dnia średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 5°C.

Aktualizacja Programu działań wprowadza również zmiany w wartościach dotyczących średniej rocznej wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracji zawartego w nich azotu, które zostały zamieszczone w załączniku 6 do Programu działań. Wynikają one z postępu i przekształceń zachodzących w rolnictwie.

Krajowa produkcja zwierzęca, podobnie jak całe rolnictwo, podlega ewolucyjnym zmianom, pod wpływem nie tylko postępu hodowlanego, ale i rozwoju precyzyjnych metod chowu i żywienia czy też uwarunkowań makroekonomicznych. Na tempo zmian wpływa także opłacalność produkcji, którą uzyskuje się aktualnie bądź poprzez certyfikowaną, wysoką jakość lub redukcje kosztów jednostkowych. Precyzyjne bilansowanie dawek pokarmowych, wzrost ich strawności, zgodnie z regułą bilansu masowego, zmniejsza koncentrację biogenów w nawozach naturalnych, a zatem ryzyko oddziaływania na środowisko.

Przygotowane zostały również współczynniki (w tym DJP) dla nowych gatunków zwierząt gospodarskich ujętych w ustawie z 10 grudnia 2020 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz.U. z 2021 r. poz. 36).

Aktualizacja Programu działań wprowadza zmiany w wartościach pobrania jednostkowego azotu, które określa ilość kilogramów tego makroelementu pobieraną przez rośliny w celu wyprodukowania 1 tony plonu głównego wraz z odpowiednią ilością plonu ubocznego, które zostały zweryfikowane na podstawie najnowszych dostępnych wyników badań w zakresie zapotrzebowania poszczególnych gatunków roślin na azot.

Wyłączono rośliny bobowate i niektóre pastewne (lucernę, koniczynę i seradelę) ze sporządzania uproszczonego bilansu azotu oraz wyznaczania dawki nawozów azotowych mineralnych, a tym samym nie zamieszczano w Programie działań w ich przypadku pobrania jednostkowego azotu.

Dodatkowo uproszczono tabelę zawierającą ilości azotu działającego pozostającego w glebie po uprawie roślin bobowatych i zaktualizowano wartości w niej zawarte.

Kolejnym zagadnieniem, które zostało uwzględnione w aktualizacji Programu działań jest kwestia stosowania ścieków i osadów ściekowych w gospodarce nawozowej gospodarstw. Osady ściekowe oraz ścieki mogą stanowić źródło związków pokarmowych dla roślin uprawnych.