Ile kosztuje biologiczna i chemiczna ochrona kukurydzy

Nie da się uprawiać kukurydzy z sukcesem bez zwalczania chwastów. Obojętnie jaką metodą będą one ograniczane, jest to konieczność, bo roślina nie poradzi sobie sama. Zwykle dominuje w gospodarstwach ochrona chemiczna kukurydzy z użyciem herbicydów doglebowych bądź nalistnych albo jednych i drugich stosowanych w ramach zalecanych programów ochrony. W niektórych gospodarstwach jest także wdrożona metoda mechaniczna z użyciem dedykowanych pielników.

Trzeba ograniczać zachwaszczenie, zwłaszcza że w zasiewach kukurydzy zidentyfikowano około 100 gatunków chwastów, z których około 40 pojawia się najczęściej – ich skład gatunkowy na konkretnych polach jest bardzo zmienny, stąd zawsze należy go poznać zanim użyje się jakikolwiek herbicyd – preparat dobiera się bowiem pod gatunki, jakie na polu dominują.

Choroby i szkodniki to taka grupa organizmów szkodliwych, która cechuje się lokalnością silnego pojawu, ale są i takie lata, kiedy dany organizm wykazuje szkodliwość na dużą skalę, wręcz ogólnokrajową. To ta grupa wymaga bardzo dobrego monitorowania upraw na swoją obecność, w tym przy szkodnikach często stosuje się dedykowane pułapki do ich wychwytywania.

Patogeny i szkodniki pojawiają się już od momentu siewu ziarna, a niektóre gatunki towarzyszą roślinom aż do momentu zbioru plonu lub w trakcie jego przechowywania. Pomimo tego, że na kukurydzy zidentyfikowano około 100 gatunków roślinożerców, to rośliny zwykle silniej uszkadzają: drutowce, pędraki, śmietka kiełkówka, rolnice, mszyce, wciornastki, ploniarka zbożówka, omacnica prosowianka, stonka kukurydziana, urazek kukurydziany, przędziorek chmielowiec, ptaki oraz zwierzyna łowna.

Wśród chorób kukurydzy jest jeszcze większe grono ich sprawców, które dochodzi do kilkuset patogenów. Szczególnie duże znaczenie mają jednak te, które wywołują choroby fuzaryjne (fuzarioza kolb, fuzarioza łodyg), ale lokalnie poważnym problemem może być głownia guzowata, a także choroby liści, które w niektóre lata bardzo szybko mogą niszczyć blaszki liściowe.

W rejonach poważnie zagrożonych pojawem chorób i szkodników o znaczeniu gospodarczym, bardzo ważne jest stosowanie szeroko rozumianej profilaktyki zapobiegającej masowemu ich namnażaniu się i nagromadzaniu na stanowisku. Zdecydowana większość organizmów szkodliwych zimuje w glebie lub pod resztkami roślinnymi. To z tego powodu płodozmian uważany jest za jeden z ważniejszych sposobów ograniczania wielu gatunków szkodliwych, w tym może nawet przerwać cykl rozwojowy niektórych z nich (np. stonka kukurydziana). Obok niego kluczowe jest także dokładne rozdrabnianie resztek pożniwnych oraz mieszanie ich z glebą w celu przyśpieszenia rozkładu.

Obok wdrożenia płodozmianu niezmiernie ważne jest, aby plantacje zakładać na takich stanowiskach, które będą sprzyjały intensywnemu rozwojowi roślin. Wiadomo od dawna, że rośliny mają swoje własne mechanizmy przezwyciężania pojawu organizmów szkodliwych, lecz gdy same będą rosły na złym stanowisku, to będą osłabione, a tym samym podatniejsze na uszkodzenia. Można częściowo temu zaradzić przez dobór do siewu odmian kukurydzy mniej podatnych na niektóre choroby i szkodniki (w tym lepiej radzące sobie z wiosennymi chłodami). Odmiany wpisywane do Krajowego Rejestru Odmian przez COBORU są badanie m.in. pod kątem podatności na fuzariozy, a także omacnicę prosowiankę. Można zatem znaleźć odmiany mniej podatne na agrofagi, ale należy pamiętać – nie ma w Polsce odmian odpornych na poszczególne choroby czy szkodniki.

W późniejszym czasie nie należy zapominać o terminowym zbiorze plonu, zwłaszcza w dobie nieprzewidywalnej pogody, która może bardzo skomplikować ten proces. Kluczowe także będzie to, żeby odmianę do siewu dobrać pod lokalne warunki glebowo-klimatyczne. W regionach o krótszej wegetacji nie ma co ryzykować z odmianami późnymi, gdyż ich uprawa może się zakończyć niepowodzeniem, nie wspominając o kosztach.

Metody zapobiegawcze nie zawsze są doceniane, gdyż zwykle ich oddziaływanie jest niezauważalne w danym sezonie, jednak ich regularność stosowania w kolejnych latach ma duży sens i będzie on coraz większy w dobie kurczącej się możliwości chemicznej ochrony roślin. Najlepszym rozwiązaniem jest połączenie szeroko rozumianej agrotechniki z działaniami bezpośredniego zwalczania, co pozwala redukować koszty ochrony roślin, w tym racjonalizować całą ochronę.

Obok metod profilaktycznych związanych z agrotechniką i doborem odmian mniej podatnych na choroby i szkodniki stosuje się metody biologiczne i chemiczne.

Metoda biologiczna w kukurydzy zwyczajnej ma obecnie zastosowanie do ograniczania jaj omacnicy prosowianki, larw stonki kukurydzianej oraz fuzarioz.

Do zwalczania jaj omacnicy stosuje się kruszynka (głównie Trichogramma brassicae). W zależności od zaleceń producenta biopreparatu oraz stopnia zagrożenia ze strony omacnicy wykonuje się od jednej do dwóch introdukcji biopreparatu. Sygnałem do pierwszego wyłożenia kruszynka jest pojawienie się pierwszych motyli bądź złóż jaj na roślinach, co ma zwykle miejsce w drugiej lub trzeciej dekadzie czerwca (południe kraju) lub pod koniec czerwca bądź w pierwszych dniach lipca (środkowa i północna Polska). Drugą introdukcję przeprowadza się po 7–10 dniach od pierwszej. Omacnicę należy samodzielnie monitorować w celu ustalenia terminu wykładania kruszynka, ale pomocą są dystrybutorzy biopreparatów, którzy na podstawie swojej sieci obserwacji pojawu omacnicy prosowianki pomagają ustalić terminy dostaw biopreparatów do Polski, bo te nie są produkowane w kraju.

W tabeli 1 przedstawiono wykaz biopreparatów z kruszynkiem, które dostępne są w Polsce. W tym miejscu jednak małe wyjaśnienie – biopreparaty z kruszynkiem nie podlegają przepisom rejestracji jako środki ochrony roślin (biopreparaty), gdyż przepisy prawne zwalniają z tego obowiązku makroorganizmy takie jak kruszynek czy nicienie owadobójcze. Rejestracji podlegają tylko środki mikrobiologiczne zawierające konkretne gatunki grzybów czy bakterii, w tym ich szczepy. Biopreparaty mikrobiologiczne to typowe środki ochrony roślin, stąd ich wykaz znajduje się w rejestrze środków ochrony roślin prowadzonym przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Tabela 1. Biopreparaty zawierające kruszynka do zwalczania jaj omacnicy prosowianki na kukurydzy zwyczajnej

Źródło: Opracowanie własne

Do biologicznego zwalczania larw stonki kukurydzianej na monokulturach kukurydzy, na których owad ten występuje stosuje się nicienie owadobójcze. Na ten moment na rynku jest dostępny biopreparat (nie podlega rejestracji) zawierający owadobójczego nicienia gatunku Heterorhabditis bacteriophora (tabela 2). Biopreparat po rozrobieniu w wodzie aplikuje się do gleby za pomocą podajnika do nawozów płynnych w trakcie siewu kukurydzy.

Tabela 2. Biopreparat zawierający nicienie do ograniczania larw stonki kukurydzianej na kukurydzy dostępne w Polsce

Źródło: Opracowanie własne

W zaleceniach ochrony kukurydzy przed chorobami jest rejestracja biopreparatu mikrobiologicznego, który zawiera grzyba Trichoderma asperellum. Grzyb ten ma na celu ograniczać rozwój fuzariozy łodyg oraz fuzariozy kolb od początku wegetacji kukurydzy. Ma za zadanie konkurować z grzybami patogenicznymi, stąd też stosuje się go zapobiegawczo, a zarazem sam może pasożytować na grzybach chorobotwórczych, stąd wykazuje działanie interwencyjne. Grzyb ten rozwija się w temperaturach 10–25^oC i sprzyja mu pH gleby w zakresie 5,0–9,0. Biopreparat z grzybem T. asperellum aplikuje się w trakcie siewu kukurydzy za pomocą dozownika do mikrogranulatów (tabela 3).

Tabela 3. Biofungicyd zarejestrowany w Polsce do ochrony kukurydzy przed chorobami fuzaryjnymi

Źródło: Rejestr środków ochrony roślin MRiRW (stan na: 24.08.2023)

Obok metody biologicznej stosuje się zwalczanie chemiczne, które w uprawach kukurydzy przybiera różną formę. Z jednej strony niektóre rozwiązania mają tu charakter zapobiegawczy, jak np. zaprawy grzybo- i owadobójcze bądź repelentne, które używa się zanim gatunek szkodliwy pojawi się w uprawie, albo mają charakter interwencyjny – używa się ich po stwierdzeniu objawów chorobowych (fungicydy nalistne), bądź pojawu zwalczanego stadium rozwojowego szkodnika (zoocydy).

Ochrona chemiczna kukurydzy przed chorobami oparta jest na zastosowaniu zapraw nasiennych, które wymieniono w tabeli 4, które zwykle są stosowane odgórnie przez producentów materiału siewnego. Gdy kupuje się czyste ziarno siewne, wówczas można zlecić jego usługowe doprawienie fungicydem lub dodatkowo zoocydem/repelentem. Preparaty nanoszone na ziarniaki ograniczają pojaw zgorzeli siewek, a także pierwszej generacji głowni guzowatej kukurydzy, a także niektóre mogą chronić rośliny przed głownią pylącą. Należy zatem na bazie własnego monitoringu wiedzieć, jakie choroby zagrażały dotychczas uprawie kukurydzy, by na tej podstawie podjąć decyzję, jaką zaprawę użyć.

Tabela 4. Zaprawy fungicydowe zarejestrowane do ochrony kukurydzy przed chorobami grzybowymi

Źródło: Rejestr Środków Ochrony Roślin MRiRW (24.08.2023)

Do ograniczania szkodliwości chorób pojawiających się w późniejszym okresie wykorzystuje się fungicydy nalistne wymienione w tabeli 5. Preparaty nalistne skierowane są głównie przeciwko chorobom liści: drobnej i żółtej plamistości, a także rdzy. Ponadto niektóre środki wykazują działanie przeciwko fuzariozie. Fungicydy nalistne stosuje się po zauważeniu pierwszych objawów chorobowych, zwykle, jeżeli jest sprzęt opryskujący, to łączy się zwalczanie chorób z zabiegiem na omacnicę prosowiankę lub chrząszcze stonki kukurydzianej.

Tabela 5. Fungicydy nalistne zarejestrowane do zwalczania chorób grzybowych kukurydzy

Źródło: Rejestr Środków Ochrony Roślin MRiRW (24.08.2023)

Do ograniczania pojawu niektórych szkodników wczesnowiosennych można użyć zaprawy nasienne, które wymieniono w tabeli 6. Zaprawy te mogą być użyte samodzielnie, ale zwykle są nanoszone przez wyspecjalizowane firmy na zaprawę grzybobójczą. Trzeba pamiętać, że zaprawa repelentna na ptaki ma działanie odstraszające, a nie owadobójcze.

Tabela 6. Zaprawy zarejestrowane przeciwko szkodnikom kukurydzy

Źródło: Rejestr środków ochrony roślin MRiRW: 24.08.2023

Obok zapraw nasiennych w programie ochrony kukurydzy znajdziemy także mikrogranulaty doglebowe aplikowane w trakcie siewu kukurydzy za pomocą dozownika do mikrogranulatów zamontowanego na siewniku, moluskocydy do posypywania gleby, a także preparaty aplikowane nalistnie, których użycie zwykle wymaga wysokich opryskiwaczy (tabela 7).

Tabela 7. Zoocydy zarejestrowane do ochrony kukurydzy przed szkodnikami

Źródło: Rejestr Środków Ochrony Roślin MRiRW (24.08.2023)

Dane przedstawione w tabeli 8 zostały zebrane przez redakcję. Średnia cena produktu została ustalona na okres lipiec–sierpień 2023 r. na podstawie cen z pięciu najpopularniejszych sklepów branżowych).

Tabela 8. Ile to kosztuje