Zwalczanie chorób i szkodników metodami ekologicznymi

Choroby grzybowe można bardzo ograniczyć lub nawet wyeliminować, jeżeli tylko będziemy wiedzieli, jakie czynniki sprzyjają ich silnemu i szybkiemu rozwojowi. Choroby te pojawiają się masowo w drugiej połowie wiosny, latem i wczesną jesienią. Na porażonych częściach roślin pojawia się charakterystyczny nalot – strzępki grzybni. Zarodniki grzybów przenoszą się przez krople wody oraz podmuchy wiatru. Gdy jest ciepło, wilgotno i bezwietrznie, strzępki grzyba wrastają w tkanki roślin, powodując różne zniekształcenia, zakłócenia w przepływie substancji odżywczych, a w rezultacie obumieranie całych roślin. 

Czytaj więcej:

• Ekologiczne środki na chwasty – jakich używać

Grzyby przeważnie atakują rośliny słabe, przenawożone azotem, rosnące na zbyt zbitej glebie, rosnące za gęsto, w miejscach nieprzewiewnych, mocno zacienionych. Wzrostowi grzybów sprzyja odpowiedni kąt padania promieni słonecznych; lubią bardzo światło poranne, które najbardziej pobudza ich wzrost. Z tego wynika, że najlepiej zwalczać choroby grzybowe rano i przed południem. Pojawianie się grzybów i ich intensywność wzrostu są także uwarunkowane sezonem. Dla wielu gatunków potrzebny jest szok termiczny – po okresie chłodu ponowne ocieplenie powoduje, że wzrost grzybów jest znacznie intensywniejszy. Wtedy powinniśmy przeprowadzać intensywne opryski. Masowe występowanie chorób grzybowych nasila się, gdy jest ciepło, wilgotno, parno i bezwietrznie.

Skoro warunki środowiska spełniają tak ważną rolę w powstawaniu chorób grzybowych, trzeba przede wszystkim starannie uprawiać glebę i zapewnić roślinom odpowiednie warunki rozwoju m.in. przez staranną jej pielęgnację. Im gleba jest zdrowsza, bardziej przewiewna, bogata w próchnicę i różne organizmy glebowe np. mikoryzowe, tym jest mniejsze porażenie roślin przez choroby grzybowe. Ważne również w profilaktyce jest odpowiednie sianie i sadzenie roślin. W uprawach ekologicznych należy unikać zbytniego zagęszczenia roślin. Drzewa należy sadzić tak, aby były mocno przewietrzane. Wtedy zagrożenie chorobami, np. parchem jest znacznie mniejsze. Najlepszym zabezpieczeniem są wysokie korony drzew, które są dobrze przewietrzane przez naturalne ruchy powietrza. Jeżeli chcemy zabezpieczyć rośliny przed chorobami grzybowymi, należy także unikać sadzenia i siania ich w miejscach zawilgoconych i zacienionych. Jednym z prostych, mechanicznych sposobów walki z chorobami jest usuwanie i wycinanie schnących, porażonych pędów roślin, a niekiedy też całych roślin. Najlepiej później takie części roślin spalić. Zapobiega to znacznemu roznoszeniu chorób.

Naturalne preparaty grzybobójcze zazwyczaj działają dość łagodnie. Do mocniejszych należą gnojówki sporządzane z czosnku i cebuli. Rośliny te zawierają wiele silnie działających związków utrudniających rozwój chorób grzybowych. Do przygotowywania preparatów grzybobójczych używa się roślin świeżych albo suszonych. Dostępne są także gotowe skondensowane wyciągi, np. w formie pigułek, które należy rozpuścić w wodzie i takimi roztworami opryskiwać rośliny.

To wspaniały preparat, który silnie wzmacnia rośliny, zwłaszcza ziemniaki i truskawki. Na taką gnojówkę należy rozgnieść 500 g cebuli i ząbków czosnku wraz z łodygami i szczypiorem, które należy także pognieść. Tak przygotowaną masę należy zalać 10 l wody, najlepiej deszczówki. Następnie odstawić w miejsce słoneczne na kilkanaście dni, aż przestanie się pienić. Używać w rozcieńczeniu 1:10, polewając zagony i kręgi pod koronami drzew i krzewów.

W podobny sposób przygotujemy gnojówkę z łusek cebuli, które zazwyczaj wyrzucamy na kompost. Można je z powodzeniem zbierać przez całą jesień i zimę, aby mieć solidny zapas na nasze preparaty. Około 50–100 g łusek zalewamy dwoma litrami wody deszczowej. Odstawiamy na tydzień. Po rozcieńczeniu wykonujemy oprysk na roztocza i choroby grzybowe m.in. na ziemniakach i pomidorach.

Wiosną i latem możemy chronić rośliny przed chorobami grzybowymi różnymi preparatami sporządzanymi ze świeżego ziela skrzypu. Krzem, który jest zawarty w skrzypie jest czynnikiem wzmacniającym rośliny i przez to zapobiega rozwojowi chorób grzybowych. Odwar ze skrzypu zazwyczaj przygotowuje się z 0,5 kg świeżego albo z 70–80 g suszonego ziela. Podaną porcję należy zalać 5 l wody i odstawić do wytrawienia na jedną lub dwie doby. Potem gotuje się go pod przykryciem na małym ogniu, nie dopuszczając do wrzenia przez 20–30 minut. Następnie po ostudzeniu, odcedzeniu i rozcieńczeniu wodą (1:5) można wykorzystać go do oprysków. Profilaktycznie (w trakcie wilgotnej, ciepłej wiosny i latem do jesieni) opryskuje się rośliny raz na 7–14 dni, najlepiej w dni słoneczne i przed południem. Przy dużym zagrożeniu chorobami i przy szybkim ich się pojawianiu, takie zabiegi można stosować przez dwa lub trzy kolejne dni. Podobne działanie, tylko trochę słabsze, ma również napar ze skrzypu. Wtedy zioła w podanych wcześniej proporcjach zalewamy wrzątkiem i odstawiamy na dobę. Stosujemy podobnie jak odwar. Odwar ze skrzypu powstrzymuje rozwój chorób grzybowych w początkowej fazie ich rozwoju. Poza tym wykorzystywany jest w zabiegach profilaktycznych zapobiegających występowaniu chorób grzybowych. Ugotowany wywar ze skrzypu z dodatkiem szarego mydła, dla podniesienia przyczepności, stosuje się do oprysków na parcha, rdze, mączniaka rzekomego i właściwego, moniliozę i kędzierzawość liści brzoskwiń. Opryski warto wykonywać wiosną i potem kontynuować latem. Należy powtarzać je wielokrotnie. Do skrzypu można dodać trochę pokrzywy, wtedy uzyskamy mocniejszy efekt wzmocnienia roślin.

Żeby zapobiegać chorobom grzybowym na pomidorach należy przede wszystkim zapewnić im dobre przewietrzenie. Poza tym należy podlewać je rzadziej, ale za to bardzo silnie (tak, aby woda dotarła do korzeni na głębokość co najmniej 20–25 cm). Codzienne podlewanie, ale mniejszymi porcjami, znacznie ułatwia szybszy rozwój grzybów.

Zabiegi profilaktyczne to również: usuwanie chorych liści, uszczykiwanie pędów, najlepiej w dniach gdy nie podlewamy roślin i na grządkach bądź pod folią jest sucho. Pomocny jest również odwar z pokrzywy, który dodatkowo wzmacnia rośliny i poprawia jakość owoców. Korzystne bywa również opryskiwanie roślin porażonych np. zarazą pomidorów, chudym mlekiem lub lepiej serwatką. Mleko i serwatkę najlepiej rozcieńczyć wodą w stosunku 1:1. Takim roztworem delikatnie opryskujemy następnie porażone liście i owoce. Zabieg najlepiej wykonać rano lub wieczorem.