Na jakich zasadach i w jakim celu można tworzyć koła gospodyń wiejskich?

Koło gospodyń wiejskich to społeczna organizacja mieszkańców wsi:

• dobrowolna,
• niezależna od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego,
• samorządna,
• posiadająca osobowość prawną.

Osobowość prawna oznacza, że koło może mieć własny majątek, dokonywać we własnym imieniu czynności prawnych, w szczególności przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej, w tym otrzymywać dotacje celowe na realizację ustawowych zadań, prowadzić działalność zarobkową, w tym działalność gospodarczą. Koło gospodyń wiejskich nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru.

Na terenie jednej wsi może mieć siedzibę tylko jedno koło gospodyń wiejskich. Ale takie koło może już prowadzić działalność na terenie większej liczby wsi, a swoje zadania może wykonywać na całym terytorium Polski, a nawet poza jej granicami.

Koło gospodyń wiejskich ma za zadanie:

• wspierać rozwój przedsiębiorczości na wsi,
• aktywnie działać na rzecz środowisk wiejskich, w szczególności reprezentować interesy i działać na rzecz poprawy sytuacji społeczno-zawodowej kobiet wiejskich i ich rodzin, a także
• wspierać wszechstronny rozwój terenów wiejskich.

Koło gospodyń wiejskich w szczególności:

1) prowadzi działalność społeczno-wychowawczą i oświatowo-kulturalną w środowiskach wiejskich;

2) prowadzi działalność na rzecz wszechstronnego rozwoju obszarów wiejskich;

3) wspiera rozwój przedsiębiorczości kobiet;

4) inicjuje i prowadzi działania na rzecz poprawy warunków życia i pracy kobiet na wsi;

5) upowszechnia i rozwija formy współdziałania, gospodarowania i racjonalne metody prowadzenia gospodarstw domowych

6) reprezentuje interesy środowiska kobiet wiejskich wobec organów administracji publicznej

7) rozwija kulturę ludową, w tym w szczególności kulturę lokalną i regionalną.

(art. 2 ust. 3 ustawy o kołach gospodyń wiejskich).

Koło gospodyń wiejskich może utworzyć co najmniej 10 osób, które:

• ukończyły 18 lat,
• ich miejscem zamieszkania jest wieś, która będzie terenem działalności koła.

(art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 3 ustawy o kołach gospodyń wiejskich).

Wymienione osoby uchwalają statut koła gospodyń wiejskich oraz wybierają komitet założycielski. Statut powinien określać w szczególności:

1) nazwę i siedzibę koła; przy czym nazwa powinna odróżniać się od nazwy innych kół, w szczególności przez odniesienie się do terenu działalności koła;

2) podmiotowy i terytorialny zakres działania koła;

3) cele i zadania koła oraz środki ich realizacji;

4) zakres i przedmiot działalności zarobkowej prowadzonej przez koło;

5) sposób nabywania i utraty członkostwa oraz przyczyny utraty członkostwa w kole;

6) prawa i obowiązki członków koła;

7) sposób ustanawiania i regulowania składek członkowskich,

8) organy koła, ich kompetencje, okres kadencji oraz tryb ich wyboru i odwoływania przed upływem kadencji;

9) warunki podejmowania i ważności uchwał organów koła;

10)  sposób reprezentowania koła na zewnątrz, w szczególności sposób zaciągania zobowiązań majątkowych;

11)  majątek koła oraz sposób dysponowania tym majątkiem;

12)  zasady tworzenia i wykorzystania kapitałów (funduszy) własnych;

13)  tryb zmiany statutu koła;

14)  tryb likwidacji koła.

Dla ułatwienia, ustawodawca określił wzorcowy statut. Jest on załącznikiem do ustawy o kołach gospodyń wiejskich. Koło gospodyń wiejskich może działać w oparciu o taki wzorcowy statut, ale w każdym czasie może też przyjąć własny statut, spełniający wspomniane wymogi ustawowe co do jego treści.

Koło gospodyń wiejskich podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich, który prowadzi Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (dalej: „ARiMR”). Do czasu jego rejestracji, a następnie do czasu wyboru jego organów, w imieniu koła działa komitet założycielski.

Aby zarejestrować koło gospodyń wiejskich, komitet założycielski składa do kierownika właściwego miejscowo powiatowego biura ARiMR:

• wniosek o wpis koła gospodyń wiejskich do rejestru na urzędowym formularzu,
• statut lub oświadczenie o przyjęciu wzorcowego statutu.

Wpis koła do rejestru następuje w drodze decyzji prezesa ARiMR po stwierdzeniu, że:

1) statut koła jest zgodny z przepisami prawa,

2) założyciele koła spełniają wymagania określone w ustawie oraz

3) w rejestrze nie dokonano wpisu koła z siedzibą w tej samej wsi.

Po dokonaniu wpisu prezes ARiMR wydaje zaświadczenie o wpisaniu koła do rejestru.

Ważne jest, że dotychczas działające koła gospodyń wiejskich mogą dostosować statuty do nowych wymagań ustawowych i wystąpić z wnioskiem o dokonanie wpisu do rejestru zgodnie z przepisami nowej ustawy. Takie koła w okresie miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy, czyli 29 grudnia 2018 r. miały przy rejestracji prawo pierwszeństwa. Do takich kół (jeżeli wystąpiły w terminie o rejestrację) nie stosuje się też ograniczenia, że na terenie jednej wsi może mieć siedzibę tylko jedno koło.

Co najmniej 2 koła gospodyń wiejskich mogą utworzyć tzw. związek kół gospodyń wiejskich (dalej: „Związek”). Żeby powstał Związek, każde z kół gospodyń wiejskich, które są zainteresowane Związkiem, powinno zorganizować zebranie, na którym podejmie uchwałę o zadeklarowaniu członkostwa w Związku.

Reprezentacja kół gospodyń wiejskich uchwala statut Związku, w którym określa się zadania Związku, jego ustrój, stosunki prawne członków Związku.

Podstawowym zadaniem Związku jest zapewnienie pomocy kołom gospodyń wiejskich, rozwijanie ich działalności oraz reprezentowanie ich interesów w kraju i za granicą.