Wykorzystanie sztucznej inteligencji w gospodarstwie: szanse i zagrożenia

Zgodnie z unijnym projektem tzw. Aktu o sztucznej inteligencji (Akt o AI), system AI oznacza system maszynowy, zaprojektowany do działania z różnym poziomem autonomii, który:

• może po wdrożeniu wykazywać zdolność adaptacji oraz

• wnioskuje (w wyraźnych lub dorozumianych celach), jak generować na podstawie danych wejściowych wyniki, takie jak predykcje (przewidywania), treści, zalecenia lub decyzje, które mogą wpływać na środowisko fizyczne lub wirtualne.

AI może służyć jako pomoc w prowadzeniu gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw pod kątem planowania działalności, prognoz przychodów oraz przewidywania kosztów. Takie rozwiązania mogą monitorować zużycie energii oraz wskazywać na sposoby jej oszczędzania. Systemy AI generują również pomiary i raporty niezbędne do prowadzenia produkcji w określony sposób.

Niektóre rozwiązania AI uruchomiono natomiast w celach wprost związanych z działalnością rolniczą.

W przypadku uprawy roślin konkretne rozwiązania AI mogą pomóc w planowaniu produkcji rolnej, tj. wskazywać, jaka produkcja jest opłacalna i w związku z tym, w jakiej ilości dokonać zasiewu. Jeżeli chcesz się pozbyć określonych roślin, systemy AI mogą służyć wynajdywaniu i usuwaniu chwastów na etapie pracy w polu i w czasie sortowania.

W związku z obserwowanymi zmianami klimatycznymi takimi jak np. susze, urządzenia AI mogą służyć do pomiaru klimatu i gleby, aby wskazać najbardziej opłacalne metody ilościowe i jakościowe dotyczące upraw konkretnych roślin.

Czytaj więcej:

• Czy ChatGPT-4 przyda się rolnikom?

AI może również pomóc w prognozowaniu ilości zbioru na podstawie danych klimatycznych, które wcześniej zabrano z jej udziałem. Tego typu rozwiązania mogą też ostrzegać przed określonymi zagrożeniami, sugerując np. niezwłoczne dokonanie zbioru z pola lub sadu.

Samouczące się systemy AI można dostosować również do własnych potrzeb w zakresie hodowli konkretnych gatunków zwierząt.

Przykład: AI można wykorzystać do automatycznego dojenia krów w regularnych odstępach czasu lub na podstawie pomiaru zachowań zwierzęcia. AI może pomagać również przy analizie zachowań zwierząt.

Rozwiązania AI w hodowli mogą pomóc w zaobserwowaniu i raportowaniu o wczesnych objawach określonych chorób u konkretnych gatunków zwierząt. AI potrafi również raportować o wszelkich niepokojących zachowaniach w stadzie.

W związku z obserwacją zwierząt nowe rozwiązania technologiczne mogą generować również raporty odnośnie przebiegu procesu ich dojrzewania, wykrywając na wczesnym etapie określone nieprawidłowości.

Dzięki AI rolnicy mogą lepiej planować produkcję i hodowlę, co ma szczególne znaczenie w niepewnych czasach związanych z sytuacją międzynarodową oraz ze zmianami klimatycznymi. Dzięki automatycznym, szybkim wyliczeniom na podstawie dużej liczby danych źródłowych, rolnik uzyska wsparcie niezbędne do podjęcia decyzji odnośnie tego, jaką działalność podjąć w najbliższym czasie lub co w takiej działalności zmienić.

Rozwiązania z zakresu AI można wykorzystać poprzez zakup lub wynajem określonych maszyn/aplikacji/systemów od wyspecjalizowanych podmiotów lub poprzez zamówienie usługi od firmy, która – w celu dokonania określonych badań – wejdzie na teren gospodarstwa z własnym sprzętem.

Jeżeli zdecydujesz się na zakup określonej technologii, powinieneś przede wszystkim:

• zebrać z rynku informacje dotyczące oceny tej technologii (jeśli to możliwe);

• sprawdzić opinię o dostawcy;

• podpisać umowę z dostawcą;

• zapewnić sobie w umowie szkolenie z zakresu obsługi i bezpiecznego korzystania z AI oraz

• zapewnić sobie w umowie serwisowanie dostarczonego sprzętu i oprogramowania;

• uzgodnić zasady odpowiedzialności dostawcy za błędne działanie AI;

• zasięgnąć wywiadu co do tego, czy danych rozwiązań nie można nabyć początkowo na okres próbny.

Nie zrażaj się ceną proponowanych rozwiązań. Po pierwsze, wiedza AI może pozwolić na zwrot poniesionych kosztów wskutek zastosowania wygenerowanych przez AI obliczeń. Po drugie, rozwój AI jest w ostatnim czasie niezwykle dynamiczny, co wpływa na stopniowe obniżanie cen danego systemu. Tym samym, warto monitorować na bieżąco koszty nabycia konkretnych rozwiązań.

Można je także pozyskać z udziałem środków publicznych. W tym celu należy brać pod uwagę określone nabory wniosków o przyznanie pomocy, które przewidują wsparcie na takie przedsięwzięcia jak np. nabycie systemów pomiarowych.

Przykład: Od 5 września do 11 października 2024 r. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa prowadziła nabór w ramach schematu „Inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność: obszary A, B, C, D” , gdzie refundacji podlegały budowa lub modernizacja budynków lub budowli służących do produkcji ekologicznej z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Tym samym, technologie AI można umieścić w ramach planowanych do remontu nieruchomości.

Czasem wystarczy jedynie podpisanie umowy z zewnętrzną firmą, która w celu sporządzenia pomiaru na nasze życzenie, zapewni własne systemy AI.

Efekty pracy AI mogą zdumiewać, niemniej jednak zawsze pamiętaj o tym, że główną rolę w planowaniu i prowadzeniu upraw i hodowli odgrywa człowiek. Systemy AI, zwłaszcza nowe, mogą zawierać błędy. Nie można zatem bezkrytycznie polegać na wynikach pracy AI. System pozostawiony sam sobie może bowiem przestać działać lub uzyskać zły kierunek samouczenia, czyniąc w ten sposób szkody wśród upraw i zwierząt. Dlatego dostawca rozwiązań AI (lub jego przedstawiciel) powinien wskazać, jak zarządzać danym systemem i jak rozpoznawać oraz zgłaszać ewentualne nieprawidłowości.

Niewłaściwe użytkowanie AI, a także błędy w działaniu systemu niezależne od człowieka, mogą doprowadzić do wycieku informacji na zewnątrz, w wyniku czego trafią one do nieuprawnionych osób. Wśród takich osób mogą znaleźć się dostawcy rozwiązań AI (którzy nie mają podstaw prawnych do podglądu danych osobowych przetwarzanych z udziałem AI), czy też do konkurencji, która może wykorzystać dane zgromadzone przez AI, wchodząc w posiadanie tajemnicy przedsiębiorstwa. Zagrożenia wiążą się również z szeroko rozumianą utratą dostępu do systemu, który zatrzyma produkcję w gospodarstwie. W ramach tego zagrożenia systemy AI są również narażone na ataki hakerskie.

Warto zatem zagwarantować, aby dostawca AI na bieżąco dbał o bezpieczeństwo nabytych systemów lub przeszkolił w tym zakresie (zwłaszcza wskazał, jak zabezpieczać dane osobowe oraz tajemnicę przedsiębiorstwa).

Do zagrożeń związanych z AI można zaliczyć również konsekwencje niezastosowania przepisów w związku z korzystaniem z takich rozwiązań. Przede wszystkim, nieumiejętne korzystanie z AI może doprowadzić do wycieku własnych danych osobowych, pracowników oraz odbiorców.

Zgodnie z projektem Aktu o AI, podmioty stosujące AI muszą podejmować środki w celu zapewnienia, w możliwie największym stopniu, odpowiedniego poziomu kompetencji w zakresie AI wśród swojego personelu i innych osób zajmujących się obsługą i użytkowaniem systemów AI w ich imieniu.