IMGW wydał ostrzeżenia pierwszego, drugiego i trzeciego (najwyższego) stopnia przed intensywnymi opadami deszczu. Za zmianę w pogodzie odpowiada niż genueński Boris. Mogą wystąpić podtopienia. Powódź jako zjawisko hydrologiczne jest traktowana jako jedna z najgroźniejszych klęsk żywiołowych. Powoduje olbrzymie straty społeczne i gospodarcze. Czy można całkowicie uniknąć powodzi i jej skutków? Na czym polegają działania systemowe w tym zakresie?
Już w 2016 roku w Polsce został wprowadzony sformalizowany system zarządzania ryzykiem powodziowym poprzez uchwalenie planów w tym zakresie dla obszarów dorzeczy dwóch głównych rzek: Wisły i Odry oraz Pręgoły. Natomiast od marca 2023 roku obowiązują plany, już po pierwszej aktualizacji, które zostały dostosowane do przepisów unijnych oraz opracowane z wykorzystaniem dotychczasowych doświadczeń w sektorze zarządzania ryzykiem powodziowych. Ponadto cały system zarządzania ryzykiem powodziowym na terenie kraju został uzupełniony o plany dla dorzeczy rzek sięgających na teren Polski, tj. Niemen, Dunaj i Łaba.
Celem planów zarządzania ryzykiem powodziowym jest ograniczenie negatywnych skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Realizacja wybranych działań prowadzi do obniżenia strat powodziowych i minimalizacji zidentyfikowanych zagrożeń.
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym przygotowuje się na podstawie zweryfikowanych map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego.
Pogrupowane zestawy działań ograniczających ryzyko powodziowe tworzą tzw. łańcuch zarządzania ryzykiem powodziowym, który obejmuje następujące etapy:
prewencji i ochrony przed powodzią;
przygotowania do powodzi;
odbudowy zniszczeń i analiza skutków i strat.
Jednocześnie na poszczególnych etapach należy minimalizować ryzyko powodziowe poprzez realizację trzech głównych celów oraz przyporządkowanych im celów szczegółowych, o których dalej.
Wyodrębnione cele szczegółowe to:
zapewnienie warunków ograniczających możliwość występowania powodzi;
zapewnienie racjonalnego gospodarowania na obszarach zagrożonych powodzią.
Cele szczegółowe powinny być realizowane przez podjęcie następującego zestawu działań technicznych:
ochrona lub zwiększanie retencji zlewniowej na gruntach: leśnych, zadrzewionych i zakrzewionych, użytkach rolnych oraz gruntach zabudowanych i zurbanizowanych;
ochrona lub przywrócenie retencji dolin rzecznych;
poprawa funkcjonowania systemu zabezpieczenia obszarów depresyjnych;
odbudowa zniszczonej przez powodzie infrastruktury przeciwpowodziowej.
Wyodrębnione cele szczegółowe to:
zapewnienie warunków minimalizujących możliwość występowania powodzi;
ograniczenie powierzchni obszaru zagrożonego powodzią, a także zapewnienie racjonalnego gospodarowania na nim;
redukcja wrażliwości społecznej i obiektów na obszarach zagrożonych powodzią.
Cele szczegółowe w tym zakresie oprócz zdecydowanego zwiększania retencji powinny być realizowane przez podjęcie działań technicznych z następującego zestawu:
budowa hydrotechnicznych obiektów do retencjonowania wody;
budowa nowych lub przebudowa czy uszczelnienie istniejących wałów przeciwpowodziowych, a także kanałów ulgi;
budowę mobilnych systemów ochrony przed powodzią np. zapory, przegrody, bariery;
usprawnienie systemu sterowania obiektami i urządzeniami technicznymi służącymi do redukcji fali powodziowej;
dostosowanie racjonalnej przepustowości koryt cieków lub kanałów na odcinkach charakteryzujących się dużą wrażliwością, w celu przeprowadzania wód.
Wyodrębnione cele szczegółowe to:
zwiększenie skuteczności prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych;
zwiększenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych;
zwiększenie skuteczności odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi;
wdrożenie systemu analiz popowodziowych i zwiększanie jego skuteczności;
wdrożenie instrumentów prawnych i finansowych zwiększających bezpieczeństwo;
zwiększenie świadomości i wiedzy na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego.
Dla poprawy systemu zarządzania ryzykiem powodziowym zostały wyodrębnione następujące typy działań, zakwalifikowanych do grupy działań nietechnicznych:
rozwój krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń oraz lokalnych systemów ostrzegania przed powodziami;
usprawnienie „systemu” przywracania funkcji infrastruktury po powodzi;
doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych;
doskonalenie pomocy zdrowotnej np. psychologicznej i sanitarnej dla ludzi oraz opieki weterynaryjnej dla zwierząt;
stworzenie krajowej bazy danych o ryzyku powodziowym i szkodach;
analizy skuteczności systemu zarządzania ryzykiem i rekomendacje zmian;
inicjowanie i realizacja programów edukacyjno-promocyjnych dla społeczeństwa w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym.
Powodzi nie można uniknąć, ale można skutecznie ograniczać poziom ryzyka powodziowego przez podjęcie działań technicznych i nietechnicznych ograniczających wrażliwość obszarów zagrożenia powodziowego, a także działań wzmacniających wszystkie elementy systemu zarządzania ryzykiem powodziowym.