Biomasa i biogaz, czyli energia odnawialna w rolnictwie

Konieczność zwiększania udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym Polski wynika zarówno z krajowych strategii przechodzenia na bardziej zrównoważone źródła, jak i z regulacji unijnych, np. Zielonego Ładu. Zgodnie z Polityką energetyczną Polski do 2040 r. (PEP2024) wzrost udziału OZE we wszystkich sektorach i technologiach w końcowym zużyciu energii brutto ma wynieść w 2030 r. co najmniej 23%. Ponadto planuje się, że w 2030 r. udział węgla w wytwarzaniu energii elektrycznej nie będzie przekraczać 56%. Plany są bardzo ambitne – zakłada się m.in. odejście od spalania węgla w gospodarstwach domowych w miastach do 2030 r., a na obszarach wiejskich do 2040 r. Każdy dokument sektorowy regulujący kwestie transformacji energetycznej podkreśla, że przechodzenie na OZE musi następować w sposób zapewniający sprawiedliwość społeczną i poszanowanie uwarunkowań lokalnych.

Czytaj więcej:

• Ślad węglowy – o co dokładnie chodzi 

Coraz częściej zwraca się uwagę na działania lokalne wspierające gospodarkę obiegu zamkniętego oraz na działania polegające na wspieraniu budowy lokalnych baz surowcowych. Rolnictwo – poprzez dostępność surowców „u źródła” – ma duży potencjał wsparcia transformacji energetycznej poprzez stopniowe przechodzenie na OZE.

Jednym z najpopularniejszych źródeł energii odnawialnej w Polsce jest biomasa. Jak czytamy w Mapie drogowej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym: „Konieczne jest (…) zapewnienie, by biomasa była wykorzystywana możliwie blisko miejsca wytworzenia, w małych lokalnych obiektach energetyki rozproszonej, co redukuje emisje związane z jej transportem. (…) Zwiększenie poziomu zagospodarowania biomasy przyczyni się do wzrostu zatrudnienia na terenach rolniczych. Umożliwi także realizację celów wynikających z dyrektywy PE i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Dz. U. UE z 2009 r. L 140/16).”

Planując działania związane z użyciem biomasy należy pamiętać o hierarchii sposobów postępowania z odpadami, według której wykorzystanie energetyczne biomasy jest możliwe dopiero w przypadku, gdy nie można zastosować innego procesu przetwarzania. Na cele energetyczne powinny być wykorzystywane jedynie pozostałości biomasy i odpady z końcowych etapów recyklingu.

Przy zachowaniu hierarchii sposobów postępowania z odpadami, biomasa może wspierać budowę lokalnych obszarów bilansowania energii.

Produkcja biogazu ma priorytet nad spalaniem biomasy. Według Krajowego planu na rzecz energii i klimatu, w perspektywie 2030 r. możliwe jest osiągnięcie poziomu produkcji biogazu rolniczego na poziomie ok. 4,4 TWh, natomiast w perspektywie do 2024 r. – na poziomie do 5,1 TWh. Osiągnięcie takich poziomów będzie wymagało uelastycznienia prawa w zakresie funkcjonowania biogazowni rolniczych. Obecnie procedowany jest projekt ustawy o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu (14 lipca ustawę przekazano Prezydentowi do podpisu). Ustawa dotyczy biogazowni, w których do wytwarzania biogazu rolniczego, energii elektrycznej z biogazu rolniczego, ciepła z biogazu rolniczego lub biometanu z biogazu rolniczego wykorzystuje się wyłącznie następujące substraty:

1. produkty rolne oraz produkty uboczne rolnictwa, w tym odchody zwierzęce,

2. produkty z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego i produktów ubocznych, odpady lub pozostałości z tego przetwórstwa, w tym z przetwórstwa i produkcji żywności, pochodzące z zakładów przemysłowych,

3. biomasę roślinną zebraną z terenów innych niż zaewidencjonowane jako rolne,

4. odchody zwierzęce pozyskane z działalności innej niż rolnicza.

Jednym z podstawowych założeń ustawy jest znoszenie barier administracyjnych w procesie inwestycyjnym poprzez określenie przepisów proceduralnych odnoszących się do postępowania administracyjnego w przedmiocie wydania decyzji o warunkach zabudowy oraz postępowania w przedmiocie decyzji zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej pozwolenia na budowę, a także w zakresie wydania warunków przyłączenia biogazowni rolniczej do sieci.

Jednym z rodzajów OZE jest również energia wiatrowa, ale względu na niestabilne prawo w tym zakresie eksperci szacują, że potencjał jej wykorzystania na lądzie jest mały. Plany sektorowe skupiają się na możliwości wykorzystania morskiej energii wiatrowej, dlatego w rolnictwie lepiej podejmować działania w zakresie biogazu i biomasy.