Nawożenie roślin – sprawdź, jak dobrać odpowiednie dawki środków azotowych

Spośród wszystkich nawozów mineralnych nawozy azotowe mają największe znaczenie gospodarcze, wpływając w głównym stopniu na plonowanie większości roślin uprawnych. Niedobór azotu w glebie powoduje zahamowanie wzrostu roślin i ich przedwczesne dojrzewanie (skrócony okres wegetacji). Do racjonalnego nawożenia roślin azotem niezbędna jest znajomość zawartości azotu mineralnego (N min) w glebie wiosną. Jest to szczególnie ważne w przypadku upraw ozimych. Stacje chemiczno-rolnicze określają zawartość azotu azotanowego (N-NO₃) i amonowego (N-NH₄) w mg/kg suchej masy gleby. Na tej podstawie wylicza się ilość azotu mineralnego jako sumy obu tych form w określonej warstwie gleby w kg/ha.

Próbki gleby pobiera się za pomocą specjalnych lasek glebowych z głębokości 0–30, 30–60 i 60–90 cm. Po pobraniu próbki należy natychmiast dostarczyć do stacji chemiczno-rolniczej, bo w glebie przechowywanej w dodatniej temperaturze następuje mineralizacja materii organicznej i uwalania się azot, a to zafałszowuje późniejsze wyniki badań. Ważne jest, aby próbki gleby pobrać na tyle wcześnie, aby móc skorzystać z uzyskanych wyników przy ustalaniu pierwszej dawki azotu, zwłaszcza jeżeli chodzi o uprawę zbóż ozimych i rzepaku ozimego.

Na podstawie analizy gleb wykonanej przed siewem czy też sadzeniem warzyw obliczamy przedwegetacyjną dawkę azotu. Wykonując oznaczenia azotu mineralnego w glebie w trakcie wzrostu roślin, możemy ustalić dawki pogłówne. Do uściślenia dawek pogłównych azotu można też wykorzystać analizę roślin. Takie analizy wykonuje się w tzw. wskaźnikowych częściach warzyw (liście, ogonki liściowe) i porównuje z zawartościami optymalnymi, które można znaleźć w opracowaniach z zakresu nawożenia warzyw.

Przy nawożeniu warzyw azotem – zwłaszcza w polu – z różnych względów dawki tego składnika ustala się często bez wykonywania analiz glebowych i roślinnych. Bierze się przy tym pod uwagę potrzeby pokarmowe poszczególnych gatunków i odmian roślin, znajomość siedliska, zwięzłość gleby, wygląd roślin. Dużą rolę odgrywa także doświadczenie producenta warzyw. Jeżeli przy nawożeniu azotem warzyw uprawianych w polu nie wykorzystujemy analizy gleb i roślin, to zwykle przedsiewnie stosujemy 1/2 do 2/3 dawki całkowitej, a pozostałą ilość pogłównie.

Nawóz azotowy powinniśmy stosować pod wszystkie rośliny uprawne: zboża ozime i jare, rośliny przemysłowe, okopowe i pastewne, na użytkach zielonych oraz w uprawie warzyw i w sadownictwie od wiosny do lata.

Najczęściej stosowane i zarazem najbardziej wydajne nawozy płynne to roztwory saletrzano-mocznikowe. Zawierają one azot w trzech formach: azotanowej, amonowej i amidowej. W większości produkowanych wersji znajduje się po ok. 25% azotu azotanowego (saletrzanego) i amonowego oraz 50% azotu amidowego. Takie bowiem proporcje są przeważnie najlepszym zestawem do większości upraw. Formy azotanowe i amonowe są bezpośrednio dostępne dla roślin. Po zastosowaniu rośliny w pierwszym rzędzie pobierają azot w postaci saletrzanej, gdyż ze względu na jej ruchliwość przemieszcza się ona bardzo szybko w glebie. Azot w takiej formie nadaje się zatem najbardziej do pogłównego zasilania upraw.

Aplikacja płynnego, w odróżnieniu do form sypkich, powoduje natychmiastowe przenikanie nawozu do gleby, a azot zawarty w nawozie może być bardzo szybko pobierany przez rośliny uprawne.

Przy nawożeniu pogłównym rośliny mogą pobrać część azotu w tej postaci bezpośrednio, a pozostała ilość stanowi w glebie bezpieczną rezerwę do późniejszego wykorzystania. Warto dodać, że część azotu amonowego może się w glebie przekształcić w opisaną już formę azotanową. Połowa azotu zawarta w formie amidowej musi ulec w glebie przemianie, której końcowym produktem jest wspomniany już azot amonowy. Przekształcenie formy amidowej w amonową zabezpiecza tę część azotu przed przemieszczaniem się jej w głębsze warstwy gleby.

Roztwór saletrzano-mocznikowy (rsm) jest nowoczesnym, uniwersalnym płynnym nawozem azotowym nadającym się do nawożenia upraw rolniczych i ogrodniczych. Uniwersalność tego nawozu wynika z jego składu chemicznego i wyraża się obecnością w nim azotu w trzech opisanych wcześniej formach. Obecność tych form w jednym nawozie pozwala tylko za pomocą rsm zaspokoić potrzeby pokarmowe każdej rośliny względem azotu. Uniwersalność rsm wiąże się również z tym, że korzystne proporcje pomiędzy poszczególnymi formami oraz ich odmienne zachowanie się w glebie zapewniają roślinom stały dopływ azotu w trakcie wegetacji. Jest to zatem nawóz o szybkim i długotrwałym działaniu. Ważne jest również to, że obecność w glebie azotu o zróżnicowanej ruchliwości i dostępności pozwala roślinom w trakcie ich wzrostu pobierać ten pierwiastek z intensywnością charakterystyczną dla poszczególnych gatunków. Z jednej strony warunkuje to wysoki stopień wykorzystania tego składnika z nawozu i w konsekwencji wzrost efektywności nawożenia, z drugiej zaś – wpływa na znaczne zmniejszenie migracji niewykorzystanych związków azotu w głębsze warstwy gleby.

Rsm jest płynnym nawozem azotowym nadającym się do doglebowego stosowania. Nawóz ten można stosować przed siewem czy też sadzeniem roślin, jak również w trakcie ich wegetacji.

Natomiast przy uprawie ozimej niskie temperatury i powolny jeszcze wzrost zbóż, a w związku z tym powolne pobieranie azotu powoduje, że azot z mocznika jest dłużej dostępny dla roślin. W okresie wczesnej wiosny nie powinno się stosować saletry wapniowej, ze względu na jej szybkie wymywanie w głąb gleby, poza system korzeniowy.

Optymalne, przykładowe dawki roztworu saletrzano-mocznikowego dla poszczególnych upraw